ऋतुगंध ग्रीष्म 2012 – 13मी एक कांदा"अरे कांदे-बिािे भरिेत का डोक्यात? एवढे किे रे कळत नाही तुिा....िाधा कॉमन िेन्ि म्हणून नाही', हे वाक्य काही मिा नवीन नाही. हॎा वाक्यानंतरडोळ्यात पाणी मात्र नक्की यायचं, कांदा न कापताही. कारण हॎा वाक्यानंतर िहानपणी आईचा धपािा बिायचा, आसण आता िग्नानंतर बायकोचा. (खरंतरअिे हे धपािे प्रकरण अिं कांदे सवकायिा बिल्यािारख्या िहजतेत िांगून मी जरा धाडिच करतोय, पण अिो). अिं ऎकिय की, धपािा नावाचा अिाएक खायचा पदाथा अितो, म्हणजे खराखरा खायचा हं, पण तो कांयाशाचा अितो का, काय माहीत. मी मात्र जे धपािे खाल्ले तयात मात्र नक्की कांदा होता,आसण अगदी स्िरॉंग, डोळ्यातून झणझणीत पाणी आणणारा. तर िांगायचा मुद्ा अिा की, माझ्या डोक्यात कांदे भरिेआहेत हॎाबद्ि माझ्या मनात काहीही िंदेह नाही, अथाातच माझ्या कु िुंबीयांच्या मनातही.पण मी िंपूणापणे एक कांदाच आहे, ही जाणीव जरा नवीनच आहे. म्हणजे इथे IIM अहमदाबाद मधिे प्रोफे िरिोकंकु ठिीही दयामाया न दाखवता आम्हािा चांगिे खमंग कांदाभज्यांिारखे तळून काढतायत म्हणून, सकं वा इथल्याउन्हाळ्याच्या झळांनी करपून मी कांयाशािारखा िाििर झािोय म्हणूनही नाही म्हणतो मी. मी हे अिं म्हणतोय तयािावेगळंच कारण आहे. आता म्हणाि तुम्ही, "सकती नाकाने कांदे िोितोय, बोि िवकर, आम्हािाही मासहतीये की तूएक कांदा आहेि ते’. पण मी हे खात्रीने िांगू शकतो, तुम्ही िगळे देखीि एक कांदाच आहात. किे ते िांगतो.िासहतय:- एक कांदा (िािािकि, सजतका मोठा सततका हॎा प्रयोगाि चांगिा), एक िुरी, कापण्याि िपाि पृष्ठभाग, एखादा रूमाि (डोळ्यातून खूपच पाणीयायिा िागल्याि)कृ ती:- कांदा अिगद िपाि पृष्ठभागावर ठेवा. आता तयाचे िाि काढायचा प्रयतन करा. काही सठकाणचे िाि पिकन सनघूनयेईि, पण काही सठकाणचे िाि तिेच कांयाशांिा सचकिून राहीि. बरेच सशकस्तीचे प्रयतन के िेत तरंच ते ओिे सचकििेिे िािकाढण्यात यश येईि. नीि सनरीक्षण करा हॎा िाि काढिेल्या कांयाशाचे. कधी कधी इथेच कांयाशािा दोन वेगळे कप्पे अिल्याचेिक्षात येईि. आता अिगद िुरी हातात घ्या. आसण कांदा कापायिा घ्या. काय सदितंय आत? अनेक प्रकारची आवरणे,एकावर एक, एकावर एक. काही गडद, काही सफकि, िाधारणपणे वरची जाड, जिजिे कांयाशाच्या आत जायिा िागाि, तितशी पातळ होत जाणारी. आसणिगळ्यात आत एक पातळ आवरणाने झाकिेिी पोकळी.आपल्या िवाांचही अिंच नितं का? आपणही अनेक आवरणांचेच बनिेिो आहोत की. आवरणांवर आवरणे, मनाची,व्यक्तक्तमत्त्वाची. आसण तयावर अितात तया अंतरंगात पिकन सशरू न देणा-या प्रौढी समरवणा-या स्वतःच्या देखाव्यािाचसचकिून राहणा-या ’ओल्या’ िािी. जरी काही सठकाणच्या मनावरच्या ओल्या िािी सनघाल्याच तरीही मग िामना अितो तोतया वरवरच्या जाड आवरणांचा. एक एक आवरण बाजूिा करून आतवर मनाच्या गाभ्यात पोहोचायिा सकती वेळ िागतअिेि? कधी कधी अिेच दोन कप्पे अििेिं मन आपल्यािा गविेि का? मनावरची एक एक आवरणे काढत आपल्याचमनाच्या अंतरंगात डोकवायची कधी आपल्यािा गरज भािते का? हॎािाच जाणीवेतून नेणीवेकडे जाणारा प्रवाि म्हणायचंका? आपण खरंच कधी अिा प्रयतन करतो का? का आपल्यािा एक अनासमक भीती अिते की, िगळ्यात आत, अगदीआत... गभ ामधे, एक शून्य... एक पोकळीच गविेि की काय, तया कांयाशािारखी?कौस्तुभ पिवधानमहाराष्ट्र मंडळ सिंगापूर 27 शासिवाहन शके 1934
ऋतुगंध ग्रीष्म 2012 – 13गीतेची िुिभ सशकवण - कमायोगगीतेचा उल्लेख येताच, "कमाण्येवासधकारस्ते मा फिेषु कदाचन..' हे वचन िवाात पिकन उदॎृत के िं जातं. तयानुिार "तू कमा करीत राहा, फळाची अपेक्षाचकरू नको" एवढाच अथा बर् याचदा िाविा जातो व आपल्या शाळकरी मुिािा मात्र आपण िांगत अितो, "तूपसहिा आिाि तर तुिा हे बक्षीि देईन. "हा सवरोधाभाि किा उकिणार? आपण स्वत: देखीि काबाडकष्ट्कशािा करतो, नोकरीधंयाशात उन्नती होण्याची अपेक्षा का करतो? हे करूच नये का? काहीच िमजेनािं होतं.पूज्य सवनोबाजीनी ’गीताई’ मध्ये तयाचं िोपं सववेचन के िय--कम ातसच तुझा भाग तो फळात निो कधी ।नको कमा-फळी हेतु अकमी वािना नको ॥ २-४७ ॥फळ िाभो न िाभो तू सनःिंग िम होउनी ।योग-युक्त करी कमे योग-िार िमतव सच ॥ २-४८ ॥या दोन्ही श्िोकातीि पसहल्या ओळीत िांसगतिय तयाने आपण सचंसतत होतो, पण खरी सदशा दाखवताहेत तयादुिर् या ओळी."...अकमी वािना नको' म्हणजे सनष्क्रीय होऊ नको...आसण "योग-युक्त करी कमे, योग-िार िमतव सच'. जे सनयुक्त, योगयुक्त, योग्य आहे अिं काया कर.गीतेवर आधाररत आसण िुधीर फडके नी गायिेल्या एका गीताच्या दोन ओळीत हीच सदशा दाखविेिी आहे--" कताव्याने घडतो माणुि जाणुनपुरुषाथ ा'..."भाग्य चािते कमापदांनी, जाण ख-या वेदाथ ा'.अरे, हा तर आपल्यािा िकारातमक दृसष्ट्कोन देणारा मूिमन्त्र आहे. काम करीत राहा, आळि नको. कताव्यात "गढिेिा’ मनुष्य खराखुरा "घडिेिा’ होतजातो. खरं ना? कल्पना करा की, गीताच पुढे आपल्यािा "हित हित’ िांगतेय, "वेड्या, तू जगतोि म्हणजेच ितत कमा करीत अितोिच, पण तुिाच तयाचंभान नाहीए'.न सह कसश्चतक्षणमसप जातु सतष्ठ्यतयकमाकृ त.. (३-५)अनुवाद- कम ासवण कधी कोणी न राहे क्षणमात्र सह..सनयतं कु रु कमा तवं, कमा ज्यायो हॎकमाण:॥ शरीरयात्रासप च ते न प्रसिद्धध्येदकमाण:॥३-८॥अनुवाद- नेसमिे तू करी कमा, करणे हे सच थोर की॥ तुझी शरीरयात्रा ही कम ासवण घडे सच ना ॥हे खरंच की. आपण ितत काहीतरी करीत अितो तेव्हां दर वेळी आपण आपल्यािा सवचारतो का, "मी हे काय करतो आहे? हे के ल्याि, आसण आत्ताच्याआत्ता के ल्याि, मिा काय समळणार आहे?' तरी आपण का कायारत अितो? याचं कारण म्हणजे आपल्यािा "आंत कु ठेतरी' जाणीव अिते की हे के िंपासहजे. हा मागा योग्य आहे.पण काया करताना अंतरीचा भाव किा अिावा? काया करतांना किं अिावं? याचं उत्तर गीतेत सदिं आहे,"..सनराशी: सनमाम: भूतवा युध्यस्व सवगतज्वर:' (३-३०)महाराष्ट्र मंडळ सिंगापूर 28 शासिवाहन शके 1934