Fizika 6-7-8-9 - Shtepia Botuese Uegen

sisht ngritjen e nivelit të saj në enë. Kur tubi është i mbyllur rrjedhjandërpritet.• Mësimi 3: Shtypja në lartësi të ndryshme (1 orë)Tubi i Toriçelit do të ishte mjeti më i mirë për të matur shtypjenatmosferike, sepse është absolutisht i saktë. Por ky mjet nuk ështëpraktik, prandaj përdoret barometri.Sqarohet që avujt e ujit kanë shtypje më të vogël se ajri i thatëi atmosferës. Shtypja e ulët tregon si praninë e avujve të ujit,ashtu edhe ajër më të ftohtë, pra paralajmëron kohë të keqe. Ekundërta kur kemi shtypje të lartë. Që ajri rëndon dhe shkaktonshtypjen del qartë kur ngjitemi në mal. Atje shtypja është më evogël se në det, pikërisht se ka më pak ajër. Kjo ndjehet edhe nëfrymëmarrje, që vështirësohet në lartësi të mëdha.• Mësimi 4: Shtypja e gazit (1 orë)Duhet shpjeguar pse zhiva në dy anët e gypit në formë Uqëndron në të njëjtin nivel; kujdes që zhiva do qëndronte në tënjëjtin nivel edhe sikur të mos kishte ajër.Ndikimin e ajrit në nivelin e zhivës mund ta provojmë thjeshtë.Nëse njërën anë të tubit e lidhim me një top llastiku në formëdardhe dhe e shtypim nga njëra anë shikojmë që zhiva ulet nënjërën anë dhe ngrihet në anën tjetër. Ky është hapi i parë për tëshpjeguar ndryshimin e shtypjes së ajrit në dy anët e tubit dhemundësinë e matjes së tij me diferencën e niveleve të zhivës.Pas provës së mësipërme parimi i ndërtimit të manometrit ështëi qartë. Të theksohet që njëra anë e tubit të manometrit është ehapur që tregon se aty kemi shtypje atmosferike.• Mësimi 5: Varësia e shtypjes së gazit (1 orë)Në këtë temë janë trajtuar ligjet e gazeve të përsosur që nxënësido t’i studiojë në kapitullin pasardhës. Vlen të theksohet që nëgazet në enë lëvizja kaotike e molekulave “përballohet” nga faqete enës, kurse në atmosferë nga pesha e vetë ajrit. Sidoqoftë dukeqenë se procesi është disi i ndërlikuar shpjegimi duket të jetë ithjeshtë dhe informues.Gazi në enë e “bart” shtypjen atmosferike, sepse gazi në enëështë pjesë e atmosferës. Në këtë kuptim kur ngjeshim gazinshtojmë sasinë e lëndës në njësinë e vëllimit dhe kur e zgjerojmëMËSIMET E FIZIKËS 9 •65