full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Vladimir Lyakh, Magdalena Majer, Przemysław Bujas, Janusz Jaworskistanowią głównie „zmiany procesów sterowania i funkcjonowania,zależne od wieku”, nie są to również tylko„zmiany somatycznych właściwości, kondycyjnychi koordynacyjnych zdolności, fundamentalnych i sportowychumiejętności ruchowych, a raczej, tak jak zauważająWillimczik i Conzelmann (1998). Są to raczejzmiany zachowania i możliwych związków w sferze tworzeniasię motorycznej osobowości”. W zależności odrodzaju wymagania ze strony obiektywnej rzeczywistościzadania ruchowego od aktualnej sytuacji, człowiekrozwija swoje motoryczne kompetencje, uwzględniającindywidualne możliwości w sferze motoryki i psychiki.Człowiek jest kompetentny ruchowo, kiedy potrafirozwiązywać ruchowe zadania, które rodzą się w środowiskuzewnętrznym. Wymagania i perspektywy zależąod wieku, płci i innych komponentów. Dzieci sąkompetentne wtedy, gdy w odpowiednim wieku mogąwstawać i chodzić, ludzie w podeszłym wieku zachowująkompetencje ruchowe, gdy na przykład mogą samodzielniechodzić na zakupy, po schodach lub staćw kolejce, własnoręcznie wytrzeć sobie stopy, stojąc nadrugiej nodze. Zawodniczka wykazuje ruchową kompetencjęwtedy, gdy realizuje specjalne działania, specyficznedla danej dyscypliny, gdy kieruje sobą zgodniez potrzebą i sytuacją osiągając cel. Kompetencje zawszeocenia się z uwzględnieniem wymagań społeczno-kulturowychoraz wieku. Wzajemne relacje międzypotrzebami, zasobami i kompetencjami przedstawionezostały na rycinie 1.W związku z tym kompetencję motoryczną zawszerozpatruje się z punktu widzenia wymagań, celówi warunków, jednocześnie z uwzględnieniem kryteriówi norm, dlatego ma ona zawsze interindywidualny charakter.W części końcowej rozdziału pierwszego Hirtz analizujeróżne fenomeny motorycznego rozwoju (s. 26–31): zmiany kulturowe, dynamikę, stagnację i regres,wariantywność i stabilność, plastyczność.Do kulturowych zmian zalicza się (Baltes 1990)trwałe systemy wartości i ogół wiedzy, których zmianama miejsce tylko na przestrzeni długiego czasu. Tehistoryczne zmiany w obszarze kultury i środowiskadotyczą jednocześnie wszystkich generacji. Jak podkreślająOerter i Montada (2002), w trakcie szybkichzmian społecznych nawet bliskie sobie okresy są źródłemzróżnicowanych bodźców dla rozwoju. To utrudniaprzedstawienie ogólnych prawidłowości rozwojuczłowieka.W większości zamieszczonych przykładów mowajest o zmianach w rozwoju motoryki i o jej przyspieszeniuna przestrzeni dziesięcioleci i stuleci. Informacjao tym procesie, czyli o sekularnej akceleracji (przyspie- Ryc. 1. Wzajemne związki pomiędzy wymaganiami, środkami i kompetencjami wg Hirtza (2007)Fig. 1. Mutual relationships between requirements, resources and competences according to Professor P. Hirtz (2007)– 104 –