full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Aktywność fizyczna czy aktywność ruchowa?różny i należałoby go raczej odpowiednio określać niżdoprecyzowywać.„Aktywność ruchowa nauczyciela podczas lekcjipływania” (cytat z grantu). Czy jest to zapis prawidłowy?Nauczyciel obserwując pływających chodzi brzegiembasenu, gestykuluje, zatrzymuje się, pokazuje jakiśszczegół techniczny itd. To jest właśnie jego aktywnośćruchowa. Zapis autora projektu jest prawidłowy, czegonie można z kolei powiedzieć o tytule książki z 1972roku, autorstwa skądinąd bardzo szanowanych badaczy,Profilaktyczne znaczenie zwiększonej aktywnościruchowej człowieka [7]. Takie znaczenie może miećnie tyle suma owych ruchów, nawet ich dużej liczbyi szybciej wykonywanych („zwiększona aktywność”),wspomnianego nauczyciela na basenie, ile czynnościruchowe systematycznie, wielokrotnie i o odpowiednimobciążeniu powtarzane, tj. ćwiczenia fizyczne, ile więcraczej aktywność fizyczna. Czy aktywność ruchowąnauczyciela na basenie można jakoś precyzyjniej ocenić?Musielibyśmy wtedy oceniać cechy wykonywanychruchów – ich płynność, tempo, obszerność, rytm.Czy kiedykolwiek to czynimy? Zwykle oceniamy intensywność,objętość, koszt energetyczny – wszystko toza pomocą jednostek fizycznych, np. czasu, długości,energii. Oceniamy zatem nie aktywność ruchową, aleaktywność fizyczną, choćby dlatego, że używamy odpowiednichjednostek miar.„Pomiar aktywności ruchowej podczas meczu”(cytat z grantu). Autorzy, którzy zamierzają to zrobić,nie zdradzają niestety swojej „tajnej broni”. Uważają,że recenzent grantu nie musi za wiele wiedzieć o metodzie.Jestem bardzo ciekaw, jak „zmierzą” np. podaniepiłki do partnera, chwyt piłki, uderzenie piłki podbiciemstopy, przyjęcie piłki głową (na marginesie – tego ostatniegonależy raczej unikać, bo w Karolinska Institutetwykazano, że wtedy „mózg się kurczy”) itd., itd. A onizamierzają to wszystko „mierzyć”, Należy tylko życzyćpowodzenia. Jeśli chcą to czynić, to zapewne jednostkamifizycznymi, ewentualnie liczbą tych wykonywanychdziałań. Pamiętać jednak powinni, że za każdymnp. chwytem piłki będzie to inny, także w sensieaktywności zawodnika, chwyt. Nie ma pojedynczegonarzędzia do oceny (nie mówiąc już o pomiarze) aktywnościfizycznej, które spełniałoby jednocześniekryterium rzetelności, trafności i użyteczności [8]. Taopinia, mimo że od jej sformułowania upłynęło 20 lat,jest nadal aktualna. Tak mi się wydaje, chociaż możenie jestem na bieżąco.Trochę inne zastrzeżenia trzeba mieć do zapisu,tym razem habilitanta: „Wpływ aktywności ruchowejna sprawność i wydolność fizyczną”. Uprzejmie pytam:Jaki wpływ mogą tu mieć opisane zachowania nauczycielana pływalni? Nawet przekładając te zachowaniana wydatek energetyczny (a będzie on bardzo niewielki),trudno byłoby udowodnić ich wpływ na „sprawnośćfizyczną”, a tym bardziej na „wydolność fizyczną”, jakkolwiekautor te pojęcia rozumie.Na pewnym stołecznym wydziale turystyki i rekreacji,z ambicjami doktoryzowania z nauk o kulturzefizycznej, jest bardzo poważna „Katedra Teoriii Metodyki Aktywności Ruchowej” oprócz „KatedryAntropomotoryki”. Jeśli według pomysłodawców jestmetodyka aktywności ruchowej, to zapewne powinnabyć też metodyka aktywności intelektualnej, politycznej,edukacyjnej, seksualnej (tu chyba że, za przeproszeniem,w sensie technik sic!) i wielu innych aktywności.Niemowlę jest bardzo aktywne ruchowo – macha rączkami,przewraca się z boku na bok, siada, raczkuje itd...Czy jest aktywne fizycznie? W sensie angażowania fizycznejswojej strony – tak. Wyprowadzony na spacerpies też jest bardzo aktywny ruchowo (jego właścicielzwykle mniej). Człowiek na co dzień wykonuje mnóstworuchów, w tym, jak wcześniej wspomniałem – mimowolnych,bezmyślnych, fizjologicznych. Jest aktywny ruchowo.Czy w kulturze fizycznej chodzi o taką aktywność?Jaka tu może być metodyka tej aktywności? Drapaniesię po plecach to też aktywność ruchowa. Czy jest jakaśspecjalna metodyka tego drapania i jego pomiar?To „Katedra Antropomotoryki” zajmuje się teorią aktywnościruchowej w sensie np. etapów rozwoju ruchowegodziecka, czy w ogóle człowieka w ontogenezie. Ten rozwójrozpoczyna się i kończy bardzo nieporadną aktywnościąruchową. Czy ma ona metodykę?Czy w tym kontekście cytat z innej pracy habilitacyjnej:„aktywność ruchowa powoduje przyrosty wymiarówliniowych” jest wiarygodny? Czy znane są dowodynaukowe, że aktywność fizyczna, a tym bardziej aktywnośćruchowa (ta opisana przykładowo wyżej, łączniez drapaniem) wydłuża np. kończyny dolne?Czy zapis w pewnych planach naukowych tego samegoambitnego wydziału: „metodyka motoryczności”jest do przyjęcia? Czy „całokształt przejawów i uwarunkowańoraz zachowań i potrzeb ruchowych człowieka”– co głosi jedna z definicji motoryczności [9] – możemieć metodykę? Metodykę może mieć nauczanie jakiegośrodzaju zachowań motorycznych (przejawów) człowieka,np. metodyka nauczania skoków narciarskich,a nie motoryczności.A oto tytuł innej pracy: Aspekty motoryczności i aktywnościruchowej. Pomijając „aspekty” (nie do przy-– 121 –