full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

NR 46 AN TRO PO MO TO RY KA2009RYTMY LOKOMOCYJNE I ICH PIĘTNOW PSYCHOMOTORYCZNYCHI OPERATORSKICH PREDYSPOZYCJACH CZŁOWIEKALOCOMOTION RHYTHMS AND THEIR STIGMAIN HUMAN PSYCHOMOTOR AND OPERATOR ABILITIESJanusz M. Morawski** emeryt. prof. tytul. dr hab.inż., członek honorowy polskiego Towarzystwa Biomechaniki, Chrcynno 119A, 05-190NasielskSłowa kluczowe: antropomotoryka, lokomocja dwunożna, rytmy lokomocyjne, oscylacjeparametryczneKey words: human body motion, bipedal locomotion, locomotion rhythms, parametricoscillation.STRESZCZENIE • SUMMARYW pracy omówiono trzy biomechaniczne efekty mające ewidentny wpływ na strukturę ruchu ciała człowieka.Są to rytmy lokomocyjne i bezpośrednio wynikające z nich: rezonans i oscylacje parametryczne. Aczkolwiekpodłoże owych efektów ściśle wynika z wymiarów i mas podstawowych segmentów ciała, ale w rozwoju filogenetycznymhomo sapiens ich piętno staje się widoczne również w działaniu wyższych poziomów systemunerwowego, wykorzystywanych, na przykład, w aktywności operatorskiej człowieka.In the paper one presents three biomechanical effects that evidently influence upon a structure of human bodymotion. These are locomotion rhythms, and strictly connected with them: resonance and parametric oscillation.However, the backgrounds of the effects are strictly related to the mass and dimensional parameters of mainbody segments, but due to filogenetic development of the homo sapiens species, their stigma are revealed alsoin an activity of higher levels of nervous system, for example, in an operator tasks.WprowadzenieW pracy [1] przedstawiono walory stosowania podejściabioniki, teorii sterowania i metod modelowania doanalizy ruchu ciała człowieka. W szczególności wykazano,że fenomen ruchu ciała jest produktem sterowaniaw czuciowo-motorycznym zamkniętym układzie zesprzężeniem zwrotnym, w którym ciało stanowi obiektsterowania, zaś rola regulatora ruchu spoczywa naukładzie nerwowo-mięśniowym.Równie istotne w badaniach ruchu ciała człowiekajest uwzględnienie szeregu predyspozycji ruchowych,ukształtowanych i utrwalonych w trakcie ewolucji gatunkuhomo sapiens. Źródła tych predyspozycji tkwiąw samej budowie anatomicznej i wynikających z tej budowypewnych cech psychomotorycznych, co znajdujeswój głębszy wyraz w wyostrzeniu aparatu ruchu nawykrywanie pewnych okresowości i w ich wykorzystywaniu.Nieuwzględnienie tych predyspozycji u człowiekaprzypominałoby pomijanie np. naturalnych gatunkowychuzdolnień u ptaków, a badanie ich poruszania sięw powietrzu kończyłoby się na empirycznie wyprowadzanejkonstatacji, że lot polega jedynie na rytmicznymporuszaniu skrzydłami z pominięciem specyficznego„czucia powietrza”.Rytmiczne formy życia i działalności człowieka sąznane od zarania cywilizacji. Duża grupa rytmów biolo-– 83 –