full text - Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie

Przegląd prac szkoły Profesora Petera Hirtza dotykających problematyki fenomenów rozwoju...i koncentracji uwagi. Ich przyczyn, zdaniem Hirtza,należy upatrywać w obszarze motorycznej działalnościdorastającego pokolenia. Ogólnie rzecz biorąc, złożyłosię na to ograniczenie ćwiczeń, będące konsekwencją„kondensacji otaczającego świata”, „technicyzacji”,zmniejszenia się przestrzeni ruchowej lub „urbanizacji”,spotęgowane wpływem wszechobecnych mediów.Hirtz, za przykładem Fölling-Albers (1997), powtarza,że „dzieciństwo znajduje się w procesie modernizacjii indywidualizacji”. Datujący się na schyłek lat osiemdziesiątychXX wieku boom badawczy pod hasłami:„świat dzieciństwa”, „życie dziecka”, „odmienić dzieciństwo”pokazał, że winne temu są głównie negatywnezjawiska, takie jak na przykład: obniżanie się liczbyurodzeń, wzrost liczby rodzin z jednym rodzicem, wzrastającaliberalizacja norm wychowawczych, zmianasportowego zachowania i zmiana szeregu zajęć w czasiewolnym, zmiana hierarchii środków oddziaływania(media), wzrost znaczenia zadań intelektualnych(Fölling-Albers 1997).Powinniśmy – jak zaznacza autor – zmienić i zmodernizowaćotoczenie kulturowe rosnącego pokolenia,mówić o zmianie sposobu życia i jego wpływie na motorykęrozwijającego się dziecka.Profesor Hirtz zwraca również uwagę na dwa innefenomeny rozwoju motorycznego dorastających pokoleń.Po pierwsze, porównując rezultaty rówieśników –dziewcząt i chłopców – w 1975 i 1995 roku, zanotowałzbliżenie się rezultatów dziewcząt i chłopców w sferzekondycyjnych, koordynacyjnych i psychicznych właściwościjednostki, co objaśnia zmianą stylu życia mężczyzni kobiet w państwie niemieckim. Po wtóre, zwracającuwagę na zachodzące zmiany struktury i treścimotoryki dzieci, a także zmiany w środowisku, Hirtzpostuluje opracowanie nowego charakteru motorycznejkompetencji.Czwarty rozdział monografii jest zatytułowanyNieciągłości w rozwoju motorycznym – dynamika, stagnacjai regres (s. 113–144). Owe „nieciągłości” lubrównież „inkontynuacje” rozpatruje się w literaturzeprzedmiotu (Kossakowski 1991; Touwen 1984) jakoodchylenia w rozwoju motorycznym, które zaprzeczająjego prostoliniowemu i konsekwentnemu przebiegowi.Te osobliwości – dynamika, stagnacja, regres – jakrównież wszystkie inne prawidłowości rozwoju motorycznegoczłowieka, analizuje Hirtz precyzyjnie na podstawiewłasnego bogatego materiału empirycznego,poczynając od badań dzieci przedszkolnych w wieku3,5 lat, a kończąc na przebadanych osiemdziesięcioletnich„starcach”. Ku jakim to najbardziej ogólnym prawidłowościomprowadzi nas autor i jakie rekomendacjewynikają z zebranych faktów?Najbardziej intensywny (dynamiczny) rozwój sferykoordynacyjno-motorycznej zachodzi wg Hirtza w okresieprzedszkolnym i w młodszym wieku szkolnym, a fazastagnacji i dalej regresu ma miejsce w okresie dojrzewaniapłciowego. Na tę specyfikę rozwoju motorycznegoniejednokrotnie zwracali uwagę nie tylko niemieccy,ale także polscy uczeni. Podobnie zresztą sygnalizowalipotrzebę najwszechstronniejszego wykorzystania środkówi metod kształtowania zdolności koordynacyjnychwłaśnie w tych okresach rozwojowych. Hirtz zauważajednak, że fakt istnienia tych sprzyjających rozwojowiprzedszkolaków i uczniów podstawówek tendencji jestniedostatecznie efektywnie wykorzystywany w praktyce.Skutkiem tego są opisane w trzecim rozdziale wskaźnikiilustrujące obniżanie się koordynacyjnych osiągnięćdzieci, nastolatków i młodzieży w końcu XX wieku.Prześledzenie indywidualnych właściwości rozwojuKZM dziewcząt i chłopców w fazie dojrzewaniapłciowego jednoznacznie prowadzi do wniosku, żeodpowiednie wykorzystanie środków i metod w procesiedziałalności sportowej skutkuje dalszym postępemrozwoju tych zdolności. Szczególne korzyści przynosiukierunkowanie treningu koordynacyjno-motorycznychzdolności realizowanego do i w trakcie dojrzewaniapłciowego, które jednoznacznie przeciwdziała pojawieniusię stagnacji lub regresu.Rozwój motoryczny osiąga swoje apogeum u chłopcówi dziewcząt między piętnastym a dwudziestymtrzecim rokiem życia. Obserwowaną w tym czasie stagnacjęocenia się pozytywnie. Niepokoi jednak ujawniającasię w tym wieku tendencja regresu, zwłaszczau młodych dziewczynek, co jest związane z ich niedostatecznąaktywnością ruchową.Hirtz podkreśla, że aż do pięćdziesiątego roku życiaw rozwoju różnych psychofizjologicznych funkcjiwarunkujących motorykę utrzymuje się stagnacja.Wskazuje to na długotrwałe, znaczące możliwościczłowieka do realizacji odpowiednich typów działalności.Obserwowany regres motoryki osób starszychi w podeszłym wieku przejawia się tym wyraźniej, imwiększe wymagania stawia się ich zdolnościom kondycyjnym.Doprowadza do tego głównie obniżeniesię aktywności ruchowej. Proces regresu w obszarzemotorycznym może zahamować regularne uprawianiećwiczeń fizycznych przez ludzi starszych.W rozdziale piątym wyjaśnione zostają fenomenystabilności i wariantywności (zmienności) w rozwojumotorycznym (s. 145–204).– 109 –