Bez tytu³u-4 - Serwis Elektroniki

Inne spojrzenie na uk³ad odchylania poziomegojako obwód rezonansowy. Teoretyczne rozwa¿enie tego zjawiskajest spraw¹ ciekaw¹, ale wychodzi poza ramy niniejszegoartyku³u. Warto natomiast zwróciæ uwagê na istnienie takiejdiody w uk³adzie. We wspó³czesnym sprzêcie zdarza siêto w uk³adach niektórych monitorów oraz wystêpuje w choæstarych, ale dobrze „trzymaj¹cych siê” telewizorkach typu Vela.Warto równie¿ w tym miejscu zauwa¿yæ, ¿e w uk³adach z odchylaniemtyrystorowym stosowa³o siê bardzo sprytnie wykonanyuk³ad stabilizacji, polegaj¹cy na zastosowaniu tyrystoraw³¹czonego równolegle do tej diody i w³¹czonego w kierunkuprzeciwnym. Czasem mo¿na by³o istnienie diody „przeoczyæ”,gdy¿ znajdowa³a siê ona w tyrystorze. Uk³ady te (tyrystorowe)zawiera³y zawsze dwa tyrystory, jeden pe³ni³ rolê klucza,a drugi by³ potrzebny do wy³¹czenia pierwszego, gdy¿ tyrystoranie da siê wy³¹czyæ pr¹dem bramki, choæ i tu by³ wyj¹tek- popularny odbiornik Sony typu KV1820. Uk³ady z tyrystoremzwrotnym (z kontrol¹ zwrotu energii do Ÿród³a zasilania)to patent nowszych konstrukcji odchylania tyrystorowego. Proszêzauwa¿yæ, ¿e inaczej by³o w starszych odbiornikach typuGrundig, które jeszcze trafiaj¹ do naszych serwisów. Elementemregulacyjnym jest tam transduktor. Inaczej by³o w prekursorzeJowisza - OTVC T5601 i zupe³nie inaczej w Jowiszu. Wka¿dym razie w uk³adach z kontrolowanym zwrotem energii,ka¿dy serwisant mia³ okazjê siê spotkaæ ze skutkami uszkodzeniauk³adu steruj¹cego polegaj¹cego na braku tego „zwrotuenergii”. Mo¿na z tym siê spotkaæ jeszcze i dziœ w „wymieraj¹cych”Rubinach 202 i Neptunach 501.Do historii wracam tylko po to, aby pokazaæ szerszy wgl¹dw dzia³anie samego uk³adu odchylania poziomego widzianegojako obwód rezonansowy. Najbardziej interesuj¹ce aktualnies¹ bowiem uk³ady, gdzie kluczem jest tranzystor i tak siêszczêœliwie sk³ada, ¿e uk³ady te s¹ równoczeœnie (wzglêdnie)najprostsze.Czy tranzystor ten musi byæ wysokonapiêciowy? Aby odpowiedzieæna to pytanie wróæmy do „co i po co?”, a wiêc o cow³aœciwie chodzi. Chodzi o to aby wytworzyæ pole magnetyczneo odpowiednim natê¿eniu (co jest równowa¿ne - o odpowiedniejindukcji) w obszarze odchylania strumienia elektronóww kineskopie. Na marginesie, proszê zauwa¿yæ, ¿e cewki„poziome” nie znajduj¹ siê po lewej i prawej stronie zespo-³u odchylaj¹cego, ale z góry i u do³u.Proste zale¿noœci fizyki pola magnetycznego prowadz¹ downiosku, ¿e wymagana jest po prostu okreœlona liczba „amperozwojów”.Mo¿e byæ mniejszy pr¹d, ale wtedy musi byæ wiêkszaliczba zwojów, a to oznacza wiêksz¹ indukcyjnoœæ w³asn¹cewki. Napiêcie jest proporcjonalne do indukcyjnoœci L i dopochodnej pr¹du wzglêdem czasu (L × dI/dt). Pomijaj¹c rozwa¿aniamatematyczne zauwa¿my, ¿e nie we wszystkich telewizorachtranzystor kluczuj¹cy jest „taki wysokonapiêciowy”.W popularnych telewizorkach typu Junost odchylanie poziomepracuje przy napiêciu 12V i impuls napiêcia na tranzystorzejest mniejszy od 100V. Prawdziwa jest nadal zale¿noœæ 12V× 8.4. W OTVC Junost zastosowano tranzystor typu PNP(GT906) i autor artyku³u zaleca dociekliwym Czytelnikomprzyjrzenie siê jakie da³o to konsekwencje. Kontynuuj¹c wgl¹dw historiê zauwa¿my, ¿e w OTV Vela impuls na tranzystorzekluczuj¹cym (tu BU407) jest rzêdu 200V, a to dlatego, ¿e uk³adpracuje przy napiêciu 25V. Takie napiêcie uzyskiwane jest jakonapiêcie „bustera” z zastosowaniem wy¿ej wspomnianej diody(równie¿ zaleca siê bli¿sz¹ analizê tego uk³adu, pomo¿eona nie tylko w naprawie telewizorów Vela). W uk³adach tyrystorowychregu³¹ by³o, ¿e impuls ten by³ rzêdu 600V; tyrystorywytrzymywa³y du¿e pr¹dy, ale nieco mniejsze napiêcia. Awiêc wszystko zale¿y od nawiniêcia indukcyjnoœci cewek odchylaj¹cych.Ze sposobem nawiniêcia cewek i geometri¹ uk³aduodchylania wi¹¿¹ siê uk³ady korekcji, a szczególnie „ichbrak”, mam na myœli przede wszystkim korekcjê NS. Problemten jednak zas³uguje na osobne opracowanie.Ka¿dy problem im dok³adniej mu siê przyjrzeæ, tym bardziejsiê komplikuje. Tu równie¿ zachodzi potrzeba wprowadzeniakorekty nieliniowoœci niesymetrycznej. Problemy te niebêd¹ tu jednak rozwijane. Niniejszy artyku³ ma na celu przedstawieniepodstawowych zale¿noœci zachodz¹cych w uk³adziepatrz¹c bardziej z punktu widzenia fizyki ni¿ elektroniki. Mimoto, z tej uproszczonej analizy da siê wyci¹gn¹æ wiele wnioskówpraktycznych. Najwa¿niejsze z nich zosta³y wskazane.Kolejny wniosek to na przyk³ad, czy bezpieczne jest (dla tranzystora)od³¹czenie cewek odchylaj¹cych od ca³ego uk³adu (pytaniatakie powtarzaj¹ siê w listach od Czytelników). OdpowiedŸjest pozytywna. Wypadkowa indukcyjnoœæ rozpatrywanegoobwodu rezonansowego (co by³o dla prostoty wy¿ej pominiête)to równoleg³e po³¹czenie cewek i indukcyjnoœci uzwojeniapierwotnego transformatora (trafopowielacza). Od³¹czeniecewek daje wiêc wzrost indukcyjnoœci wypadkowej, a wiêczmniejszenie czêstotliwoœci charakterystycznej (rezonansowej)ca³ego obwodu, a to skutkuje zmniejszeniem impulsu napiêciana kluczu. Zatem od³¹czenie cewek jest bezpieczne, a od³¹czeniekondensatora – bardzo niebezpieczne.Na zakoñczenie tych wywodów jeszcze jedna dygresja.Patrz¹c na uk³ad odchylania poziomego jak na obwód rezonansowyo prze³¹czanych parametrach, ³atwiej jest równie¿ zrozumieædzia³anie korekcji EW. Najogólniej mówi¹c, wp³ywaona na momenty kluczowania w uk³adzie, nie kluczowania sterowanegoz uk³adu driver’a, lecz kluczowania polegaj¹cegona momencie w³¹czenia klucza. Jak wy¿ej zauwa¿ono, momentten jest wyznaczony przebiegami w obwodzie rezonansowymi polega na spolaryzowaniu w kierunku przewodzeniadiody inwersyjnej po³¹czonej równolegle z tranzystorem.Autor ma równie¿ nadziejê, ¿e powy¿szy opis jednoznacznierozwieje wszelkie w¹tpliwoœci co do pozytywnych efektówprzenoszenia doœwiadczeñ odnoœnie tranzystora kluczuj¹cegoz uk³adów przetwornic do uk³adu odchylania i na odwrót. }4 SERWIS ELEKTRONIKI 1/2002