Światowa gospodarka żywnościowa. Batalia o przyszłość rolnictwa

Światowa gospodarka żywnościowaUdoskonalone odmiany nasion, które zapoczątkowały zieloną rewolucję, zostały opracowanew latach 50. w ramach badań prowadzonych przez amerykańskiego naukowca NormanaBorlauga i jego zespół (wspomagała je finansowo Fundacja Rockefellera, amerykańskaorganizacja charytatywna). Nowe odmiany pozwoliły podnieść wydajność upraw pszenicyi kukurydzy na nawodnionych terenach rolnych w Meksyku. Prace nad poszerzeniem pakietunasienno-nawozowego opracowanego dla pszenicy i kukurydzy o uprawy ryżu prowadzonow International Rice Research Institute na Filipinach. Chodziło o to, by dostosować go dopotrzeb gleb wysokiej jakości – nawadnianych lub wystawionych na działanie obfitych opadów– i warunków zmechanizowanej uprawy monokulturowej. Program przyniósł imponującywzrost wydajności na wielu terenach, ale ignorował potrzeby biedniejszych rolników z terenówmniej żyznych. Pakiety rozpowszechniane były przez naukowców za pośrednictwemquasi-publicznych międzynarodowych centrów zasobów rolnych wchodzących w skład wspieranejprzez Bank Światowy CGIAR (The Consultative Group on International Agricultural Research– Grupy Konsultacyjnej do spraw Międzynarodowych Badań nad Rolnictwem). Noweodmiany nasion przekazywano rolnikom bez żadnych licencji gwarantujących prawa własnościintelektualnej, często razem z państwowymi subwencjami obejmującymi nawozy, pestycydyoraz irygację. Działania prowadzono ponoć w imię międzynarodowego rozwoju, modernizacjii ochrony świata przed głodem – za co Borlaugowi przyznano w 1970 roku Nagrodę Nobla.Jednak amerykańskie koncerny produkujące nasiona i agrochemikalia z wielkim zapałem zajęłysię możliwością pomnażania zysków, jakie niosły ze sobą te innowacje (Kloppenburg 2004).Niedługo po wprowadzeniu w Indiach zdobyczy zielonej rewolucji produkcja rolna (skoncentrowanaprzede wszystkim na północnym zachodzie, w zbożowym centrum obejmującymstany Pendżab, Harijana i zachodnią część Uttar Pradeś) znacząco wzrosła. Dzięki zwiększonejwydajności upraw rolnictwo było w stanie sprostać potrzebom rosnącej populacji i w stosunkowokrótkim czasie Indie osiągnęły zbożową samowystarczalność. Rząd mógł zastąpić zagranicznąpomoc żywnościową kontrolowanymi przez państwo zapasami zboża, gromadzonymii rozprowadzanymi w zależności od potrzeb. Celem było utrzymanie cen i bezpieczeństważywnościowego w okresie słabych zbiorów i niedoborów spowodowanych niekorzystnymiwarunkami klimatycznymi. Bezpieczeństwo żywnościowe pojmowano jako sytuację, kiedyłączny popyt jest zaspokajany przez krajową produkcję zboża dostarczanego po stosunkowostałych cenach, a nie jako zapewnienie żywności każdemu gospodarstwu domowemu. Ogromnenierówności dystrybucyjne sprawiły, że mimo zgromadzonych zapasów w Indiach nadalpanowało ogólne niedożywienie (Swaminathan 2006).Powszechnie znane są dziś argumenty przeciwko zielonej rewolucji. Ze strony konsumentówsłychać głosy, że twierdzenie, jakoby gwarantowała cud bezpieczeństwa żywnościowego,to przesada, jako że nie zajęto się kwestią dystrybucji plonów, które przynosi.Producenci zaś uważają, że koszty komponentów (mimo państwowych dotacji) sprawiły, żereforma w zasadzie zwiększała istniejące już przywileje i dawała nowe możliwości akumulacjiziemi. Wobec wzrostu wydajności rzecznicy zielonej rewolucji „rzadko zawracali sobiegłowę pytaniem: »Produkcja, ale czyja? I dla kogo?«” (George 1990, s. 184). Nie postawionopytania o to, jaki wpływ będzie miał wprowadzany w wyniku zielonej rewolucji model rol-110