Światowa gospodarka żywnościowa. Batalia o przyszłość rolnictwa

Światowa gospodarka żywnościowawodzi, że kształt instytucjonalny i mechanizmy rządzące globalną gospodarką rolną przekładająsię wprost na kondycję demokracji we współczesnym świecie. Dzieje się tak już choćby dlatego,że dominujące w społecznościach rolniczych stosunki pracy, a w konsekwencji stosunki społeczne(także stosunki władzy), bezpośrednio wpływają na życie i możliwość politycznej ekspresji 3 mldludzi mieszkających wciąż na obszarach wiejskich. Co więcej, także na blisko 80% populacji światazamieszkałej w krajach globalnego Południa, w których sektor rolny odgrywa niepoślednią rolę. Towłaśnie te kraje borykają się z kwestią braku suwerenności żywnościowej oraz niestabilnej sytuacjiprodukcji i rynków żywnościowych, a co za tym idzie – z niedożywieniem oraz głodem.Praca Weisa powstała dosłownie u progu wielkiego kryzysu, w którym pogrążyła sięświatowa gospodarka od momentu, gdy latem 2007 roku pękła bańka spekulacyjna na amerykańskimrynku kredytów hipotecznych. Kryzys w szczególnym stopniu dotknął rolnikówPołudnia (przede wszystkim tych wyzutych z ziemi), ale nie przyniósł jakościowej zmiany aninie odwrócił żadnego z omawianych przez Weisa historycznych trendów. Jest raczej czymśw rodzaju kropki nad „i”. Wydobywa na jaw z całą jaskrawością to, co dotychczas nie było dośćwidoczne dla opinii publicznej w Europie czy Stanach Zjednoczonych, choć przecież stanowiłoczęść codziennego doświadczenia setek milionów ludzi żyjących na globalnym Południu conajmniej od lat 80. minionego stulecia. Za sprawą kryzysu w 2008 roku problem głodu widzisię wreszcie nie tylko w perspektywie incydentalnych klęsk głodu dotykających okresowoniektóre kraje lub regiony Afryki czy Azji, ale jako wyzwanie strukturalne na stałe wpisanew proces ekspansji określonej formy zarządzania wytwarzaniem i dystrybucją produktów żywnościowych.Skutki kryzysu w sferze żywnościowej są wprawdzie mniej efektowne niż załamaniena Wall Street i w City, ale za to nieporównanie bardziej niszczycielskie.Aby zrozumieć skalę katastrofy, której jesteśmy świadkami, trzeba się cofnąć do lat 1990–92,gdy na świecie głodowały 842 mln ludzi. W latach 2002–05 głód dotykał 848 mln mieszkańcówZiemi, a zatem w ciągu dekady przybyło ich 6 mln. Tymczasem w pierwszej połowie 2008 rokuliczba głodujących w krótkim czasie skoczyła o gigantyczne 100 mln, a wedle niektórych danychosiągnęła bezprecedensowy w historii poziom miliarda. Po kilkunastomiesięcznej poprawie sytuacjiw 2009 i pierwszej połowie 2010 roku liczba głodujących wciąż wynosiła co najmniej 925 mln,a jesienią 2010 roku znowu zaczęła rosnąć. Te ofiary kryzysu nie mają co czekać na troskliwezainteresowanie rządów w Waszyngtonie, Paryżu czy Berlinie. Zupełnie inaczej niż banki, którychspekulacje doprowadziły nie tylko do katastrofy na rynkach finansowych, ale i do kryzysu żywnościowego.Głodni nie mogą liczyć na pakiety ratunkowe wysokości setek miliardów dolarów. Ichżycie liczy się mniej niż dobry humor szefów banków i instytucji finansowych, takich jak: AIG, Dexia,Royal Bank of Scotland, PNB Paribas czy Goldman Sachs. W takiej sytuacji nie będzie przesadyw stwierdzeniu, że ludzkość stanęła nie tylko w obliczu katastrofy ekonomicznej, ale także moralnej,i to na skalę cywilizacji.Przerażające rozmiary załamania żywnościowego w dziesiątkach krajów Południa najsilniejzintegrowanych ze światowymi rynkami rolnymi i najwierniej wcielających w życie zaleceniainstytucji, takich jak Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy, dowiodłyklęski neoliberalnego modelu gospodarki żywnościowej dominującego na świecie od kilkudekad. Jak pokazuje w swej książce Weis, reżim żywnościowy narzucany od końca lat 70. przez6