Światowa gospodarka żywnościowa. Batalia o przyszłość rolnictwa

2. Przemysł zbożowo-hodowlany w krajach strefy umiarkowanejtomiast wartościowych składników odżywczych), odpowiadających gorączkowemu rytmowiwspółczesnego życia.Być może najdobitniejszym przykładem przywiązania do marki, a zarazem do koncepcjijedzenia odłączonego od miejsca, w którym jest wytwarzane, jest rozrost sieci fast foodów.Roczne wydatki na jedzenie w barach szybkiej obsługi w Stanach Zjednoczonych wzrosłyz 6 mld dolarów w roku 1970 do 110 mld dolarów w roku 2001 (Schlosser 2005). Innym dobrymprzykładem zmian, jakie zaszły w postrzeganiu jedzenia, jest to, że pod koniec lat 80. napółkach w amerykańskich supermarketach było zaledwie około 8% produktów nieprzetworzonych(George 1990), a Walmart, największy światowy detalista wielobranżowy, w latach90. stał się również największym detalistą spożywczym w Stanach Zjednoczonych, a wkrótcena świecie. Chociaż Walmart stanął do rywalizacji na rynku rolno-spożywczym zaledwie dekadęwcześniej, w 2003 roku jego sprzedaż żywności wzrosła w Stanach do 66 mld dolarów, naświecie zaś do 245 mld (Heffernan 2005). Wiadomo już dziś, że taki wzrost „wymusza wielezmian w handlu detalicznym na poziomie globalnym” (Hendrickson i in. 2001, s. 3).Skalę i tempo konsolidacji ponadnarodowych koncernów rolno-spożywczych pokazująbadania socjologów wsi z Uniwersytetu Missouri przeprowadzone na zlecenie National Farmers’Union, a także socjologów z Action Group on Erosion, Technology and Concentration(Hendrickson, Heffernan 2005, 2002; Hendrickson i in. 2001; Heffernan i in. 1999; ETC Group2005b). W Stanach Zjednoczonych 63% krajowej produkcji mąki (wzrost z poziomu 40%w roku 1982) jest w rękach czterech koncernów młynarskich (Cargill, Archer Daniels Midland –ADM, ConAgra i Cereal Food Producers); za 71% krajowej produkcji soi odpowiadają równieżcztery koncerny zajmujące się jej przemiałem (ADM, Bunge, Cargill, Ag Processing Inc.) –wzrost z poziomu 54% w roku 1977; zaś 82% eksportu kukurydzy kontrolują trzy koncerny(Hendrickson, Heffernan 2005). Krótko mówiąc, amerykański przemysł zbożowy i paszowykontroluje garstka firm i to one właśnie są głównymi beneficjentami powojennych strategiipromujących eksport, a odpowiedzialnych za uzależnienie importowe odbiorców. Skorzystałynajwięcej na tym, gdy w latach 70. pomoc i sprzedaż koncesjonowana zamieniły się w handelna zasadach komercyjnych, oraz na systemach subsydiów, nadwyżkach produkcyjnych i długoterminowymspadku cen, wzmacniając swą konkurencyjność na arenie międzynarodowej.Także przedsiębiorstwa produkujące wołowinę, nabiał, wieprzowinę, jaja i drób szybkosię rozrastają i konsolidują z koncernami dominującymi w sektorach uboju i przetwórstwa.Rozpowszechniły się umowy kontraktowe, które wprowadził przemysł drobiarski. Dzięki nimTyson Foods i inni wielcy producenci mięsa mogli skupić się na kontroli oraz integracji wytwórnipasz, wylęgarni kurcząt, ubojni, zakładów przetwórczych i dystrybucji detalicznej, zlecającprzechowywanie i chów zwierząt rolnikom, których należałoby nazwać raczej zakontraktowanymihodowcami. W tym systemie koncern dostarcza kurczęta i de facto jest ich właścicielem,koszty prowadzenia fermy i amortyzacji (włączając w to wymaganą przez koncern modernizacjębudynków) przerzuca zaś na hodowcę. Rolnik także bierze na siebie ryzyko związanez chowem, opłaty związane z zarządzaniem odpadami (nie tylko ogromną ilością odchodów,lecz również padliny, która nie dociera do ubojni), a nawet koszty przywiezienia piskląt. Jednocześniekoncern określa, jakiego typu karmę i farmaceutyki należy stosować i sprzedaje je83