Światowa gospodarka żywnościowa. Batalia o przyszłość rolnictwa

3. Południe: od kolonializmu do integracji rynkowejjej możliwości udziału w rynku nieruchomości” (Carter, Coles 1998, s. 169). Opisując pomysłrozwiązania problemów rolnych poprzez rozwijanie rynku nieruchomości, powiedzieć trzebajasno, że założenie, iż rynek nieruchomości może mieć charakter neutralnego pośrednikai przyczynić się do bardziej sprawiedliwego rozdziału praw własności ignoruje sposób, w jakiw społeczeństwach kapitalistycznych w ogóle działają rynki.Dostosowanie strukturalne w praktyce Wiele rządów bardzo zadłużonych krajów rozwijającychsię można rzeczywiście oskarżyć o korupcję i trwonienie pieniędzy, począwszy odrządów wojskowych w Brazylii, Argentynie i Nigerii, przez PRI w Meksyku, aż po dyktatoróww rodzaju Suharto, Marcosa i Mobutu w Indonezji, na Filipinach i w Zairze. Dążąc douprzemysłowienia przez substytucję importu, wiele z tych rządów przepłacało, kupując obceaktywa, i utrzymywało zależne stosunki z ponadnarodowymi koncernami (co przejawiało sięnp. w kontraktach menedżerskich albo dzierżawie technologii), podczas gdy rynki lokalneograniczał nierozwiązany problem dysproporcji społecznych. Jednakże twórcy programówdostosowania strukturalnego nie zauważyli, że korzeni uzależnienia towarowego, nierównejwymiany i pogarszających się warunków handlu szukać trzeba przede wszystkim w kryzysiezadłużeniowym. W rezultacie recepta, która obejmowała liberalizację rynków, rywalizacjęopartą na zasadzie przewagi komparatywnej (co zwykle oznaczało pogłębianie wąskich koleinkolonialnych) i wycofywanie się państwa, nie tylko nie rozwiązywała przewlekłych problemówz bilansem handlowym i płatniczym, lecz w większości wypadków jeszcze je zwiększała.Rosły stopy i koszty pożyczek.Chang przyrównuje warunki programów dostosowania strukturalnego do „wykopywaniasobie drabiny spod nóg”, ograniczają one bowiem możliwości krajów rozwijających siędo ustalania własnych zasad zaangażowania w gospodarkę światową, np. ochrony lokalnychproducentów i raczkującego przemysłu, regulacji rynków kapitałowych i tworzenia takichstrategii politycznych, które pozwoliłyby zwiększyć transfer korzyści od wielkich ponadnarodowychkorporacji (Chang 2003). Programy dostosowania strukturalnego nie pozwalająkorzystać z mechanizmów politycznych, które odegrały główną rolę we wspieranym przezpaństwo uprzemysłowieniu krajów Azji Wschodniej, a także państw zachodnich, choćby StanówZjednoczonych, na wcześniejszych etapach rozwoju. Narzucanie liberalizacji słabym,nieuprzemysłowionym gospodarkom to albo naiwny ahistoryzm, albo kompletna obłuda.W dodatku deregulacja rynków kapitałowych często przyspiesza ucieczkę kapitału lokalnychelit, ponieważ amerykańskie czy europejskie instytucje finansowe zapewniają większei mniej ryzykowne zwroty niż inwestycje produkcyjne we własnym kraju. W ostatecznymrozrachunku zalecenia programów dostosowania strukturalnego w warunkach nierównejgospodarki światowej sprawiały, że pożyczki zwykle rodziły kolejne pożyczki i kolejne warunkiuniemożliwiające ich spłatę, gospodarki państw rozwijających się popadały w jedenkryzys za drugim, zadłużenie rosło, a krajowe zasoby się wyczerpywały. Pociągało to za sobąolbrzymie koszty społeczne, bo kurczyły się fundusze na dobra publiczne, takie jak zdrowie,edukacja czy budownictwo komunalne, a część podstawowych usług została sprywatyzowana(razem z majątkiem państwowym, sprzedawanym często po bardzo niskich cenach,123