You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Nëpërmjet formës,<br />
përmbajtjes e<br />
lashtësisë së<br />
veshjes malësore<br />
në Malësinë e Madhe, mësojmë<br />
se fuqia krijuese kombëtare,<br />
ndër shekuj u shpreh<br />
fuqishëm edhe nëpërmjet<br />
punës së dorës, siç është<br />
edhe produkti final i përpunimit<br />
të leshit, thurja <strong>me</strong><br />
shtiza, në vajanicë e vegë<br />
të xhubletës së Malësisë,<br />
si motiv i brendshëm duke<br />
dëshmuar ruajtjen e pastërtisë<br />
autentike iliro-shqiptare<br />
edhe nëpërmjet veshjes:<br />
‘’...Xhubleta e Malësisë sipas<br />
studiuesve të mirëfilltë të etnologjisë,<br />
e paraqet një ndër<br />
veshjet më të vjetra të Eu-<br />
në Malësinë e Madhe<br />
ropës, si mbetje e një qytetërimi<br />
të lashtë <strong>me</strong>sdhetar e<br />
ruajtur <strong>me</strong> shekuj në mënyrë<br />
Anton Pllumaj besnike dhe autentike në<br />
Malësi e Madhe, mali i zi<br />
traditën e veshjes popullore<br />
shqiptare.’’(Ekskluzive, nr.24<br />
prill 2002. Etnologji, Flamur<br />
Doli: ‘’Veshja kombëtare<br />
shqiptare në studi<strong>me</strong>t e<br />
Franc Nopces’’, faqe 106’’).<br />
- Një veshje <strong>me</strong> zanafillë<br />
të lashtë është xhubleta që<br />
është mbajtur në Malësinë<br />
e Madhe...Kështu ka ardhur<br />
dhe dalmatika, një këmishë e<br />
gjatë që në të njëjtën formë<br />
e prerje është ruajtur edhe<br />
ndër shqiptarë. (Mark Tirta,<br />
Etnologjia e Shqiptarëve,Tiranë,<br />
GEER, 2003, faqe 102).<br />
Në lidhje <strong>me</strong> xhubletën e<br />
Malësisë, Igbale Kalaja, në<br />
Seminarin e Dytë Ndërkombëtar<br />
i mbajtur në Shkodër<br />
më 22-23 qershor 1995, në<br />
temën ‘’Galeri kostu<strong>me</strong>sh pasuri<br />
ndjenjash (Vështrim <strong>me</strong><br />
Xhubleta,<br />
syrin e piktorit mbi veshjen e<br />
Zadrimës, Bregut të Bunës,<br />
Malësisë së Madhe dhe Dukagjinit)”,<br />
ndër të tjera shkruan:<br />
“Përgjithësisht, veshja<br />
është më e gëzuesh<strong>me</strong> si<br />
ngjyrë, sesa ajo e dy malësive<br />
(ku mbizotëron e zeza).<br />
Siç duket, kjo i përshtatet<br />
karakterit më burrëror të<br />
malësorëve dhe të natyrës<br />
relieve dhe të ashpër të maleve<br />
të larta, duke i bërë ato<br />
më solemne në këtë veshje....<br />
Sapo e shikon xhubletën<br />
e Malësisë së Madhe, ajo<br />
të tërheq <strong>me</strong> madhështinë<br />
solemne të saj. Me të drejtë,<br />
studiuesja Andromaqi Gjergji,<br />
në një shkrim të saj e quan<br />
xhubletën: ‘’...fund të krekosur<br />
e të valëzuar’’. Sa hijerëndë,<br />
burrërore, stoike dhe<br />
e fortë si malet, të duket gruaja<br />
nën këtë veshje.’’ (Shkodra<br />
në shekuj, vëllimi II, Shkodër,<br />
1999, faqe 405-406).<br />
Malësori nuk është përpjekur<br />
ta fshehë bukurinë e femrës,<br />
përkundrazi ka dashur që<br />
nëpërmjet saj të shprehë<br />
vlerat fizike, sigurisht brenda<br />
normave të kohës.<br />
Në këto çaste duhet të kujtojmë<br />
se historia e kësaj veshjeje<br />
e ka zanafillën në veshjen<br />
ilire (shkruan në librin<br />
MALËSIA E MADHE NDËR<br />
SHEKUJ, të autorit Sokol P.<br />
Lulgjuraj).<br />
Aleksandër Stipceviç në librin<br />
ILIRËT - Historia, Jeta, Kultura,<br />
Simbolet e Kultit shkruan:<br />
Gratë ilire vishnin një tip fustani<br />
që ishte i prerë në brez,<br />
kështu që pjesa e sipër<strong>me</strong><br />
ishte e pëlqyer për trupin,<br />
ndërsa pjesa e posht<strong>me</strong> ishte<br />
e rrudhur dhe kishte formën<br />
e kumbonës. Këtë formë<br />
rrobash e mbajnë hyjneshat<br />
lokale (Diana, nimfat)<br />
në monu<strong>me</strong>ntet nga epoka<br />
romake, si dhe gratë valltare,<br />
të paraqitura në urnat japode<br />
nga Ribiqi (V-IV para e. re.).<br />
Me rrobë të këtilla ishte veshur<br />
hyjnesha Diana, që është<br />
paraqitur në monedhat e<br />
mbretit ilir, Ballaeus (shek. II<br />
para e. re.). Mendohet se kjo<br />
formë e rrobave ilire është<br />
ruajtur deri sot te shqiptarët<br />
në Shqipërinë e Veriut dhe në<br />
Kosovë (te pjesëtarët e fisit<br />
Kel<strong>me</strong>nd).<br />
Xhubleta<br />
Kjo veshje paraqet nje<br />
trashëgimi kulturore të mbijetuar<br />
në kulturën materiale<br />
prej Ilirëve te shqiptarët.<br />
Është një veshje e punuar<br />
nga shajaku (zhguni) në<br />
katër liq, e zbukuruar <strong>me</strong> fije<br />
spiku të zi e <strong>me</strong> një formë<br />
kambane, e valëzuar, sidomos<br />
pjesa e prap<strong>me</strong> e saj.<br />
Me gjatësinë, deri nën gju,<br />
ashtu e valëzuar dhe <strong>me</strong><br />
pjesët e tjera të veshjes deri<br />
te koka <strong>me</strong> rubën(shaminë)<br />
e mëndafshit (mnashit) <strong>me</strong><br />
krahoca të vendosur lirshëm,<br />
trupi i malësores, <strong>me</strong>rr<br />
formën e një maje bjeshke<br />
të valëzuar dhe ashtu <strong>me</strong><br />
kromatiken e saj natyrale aq<br />
bukur ngjishet për truallin<br />
malësor, duke krijuar kështu<br />
një qëndrim sa madhor, aq<br />
edhe krenar.<br />
Veshja e xhubletës ka këtë<br />
strukturë morfologjike:<br />
Në kokë ‘’ruba leshi’’. Blihet<br />
në tregun e Shkodrës dhe<br />
e quajnë ‘’rubë <strong>me</strong> thekë’’.<br />
Sipër saj vihet ‘’ruba rretit’’.<br />
Kjo punohet <strong>me</strong> pe rroxet<br />
(pe për qepje) <strong>me</strong> gjypnere<br />
(grepa), zakonisht <strong>me</strong> motive<br />
floreale - lule të ndrysh<strong>me</strong> që<br />
rriten në truallin e Malësisë.<br />
Flokët në pjesën e përpar<strong>me</strong><br />
të kokës shkurtohen, gjer-<br />
94 magazine.com<br />
DIMËR 2016-2017 DIMËR 2016-2017 magazine.com 95
Change language