VOTRA_nr2 (1) me ndryshime

Nënë Tolja: Xhubleta,
sharmi i malësores,që duhet të ruhet
E
kush i ka shpëtuar
tundimit dhe nuk
e ka kthyer kokën
për të dytën herë
pas kur ka parë malësoren e
pashme sikur zana me pamjen
e saj solemne?
Të bukura, të mençura e
fjalëpakë si toka që i rriti, të
qeta e të përmbajtura si shqiponja
që i shoqëroi maleve,
të dashura e të ëmbla sikur
uji i krojeve që shpërthen nga
të çarat e shkëmbinjve janë
malësoret tona.
“Moj e mira bregut t’Cemit
bardh’ si bora e Kelmendit” i
këndon malësores legjendari
Sali Mani.
Por, ajo që të dërgon te fytyra
e qeshur e malësores stoike
është pamja madhështore e
xhubletës, e cila e bën atë
të qëndrojë drejt si
shkëmb.
Është kjo një veshje
së cilës po i vjen fundi,
sepse asnjë nuk e merr
përsipër ta punojë ashtu
siç e kanë punuar
brezat e nënave dhe
gjysheve që në kohën
e Mbretëreshës Teuta,
edhe pse është e vetmja
veshje që i ka rezistuar
pushtimit turk dhe
përshtatjes me rrobat e
tyre. U ruajt kjo veshje
dhe zbukurimet e saja
pagane ndër shekuj.
Është kjo një veshje që
kapërcen delikatesën e
femrës shqiptare përtej pamjes
së mëndafshtë të perëndeshës
Afërditë dhe nxjerr në pah syrin
e mprehtë të Norës së Kelmendit,
Shotë Galicës, Tringë
Smajljas, prandaj dhe unë doja
që të flisja me atë grua që duart
e saja kanë bërë të ndihen si
Mbretëresha Teutë, dhjetëra
Foto: Anton Pllumaj
gra dhe vajza, por kur unë i
telefonova, ajo me mikpritjen
malësore më ftoi te shtëpia e
saj, e cila ndodhet pranë kishës
ku valëviten flamujt kuqezi:
“Mjafton të ndjekësh flamujt
dhe do ta gjesh menjëherë
shtëpinë time!” - më tha ajo.
Nëna Tole Lekja Berishaj, një
grua malësore e lindur me
22.02.1927 në fshatin Pjetroshan
- Bajzë në Malësinë
e Madhe në Shqipëri, jeton
në Tuz, në Malësinë e
Madhe në Mal të Zi, dhe
akoma vazhdon të punojë
me dashurinë më të madhe
xhubletat e malësoreve,
por megjithatë ajo mbështjell
me keqardhje çdo fjalë
të sajën, sepse nuk arriti ta
përcjellë zanatin e saj, që
asnjë grua ose vajzë nuk
mësoi dot ta krijonte një
xhubletë të plotë nga fillimi.
“Askush nuk do të mësojë.
U duket e vështirë
dhe nuk ia fillojnë aspak.
Tani vajzave të reja nuk u
intereson tradita. Janë të
lira të vishen si të duan e
të dalin kur të duan!
Kur unë isha vajzë ishte
ndryshe. Vajzat punonin
bashkë me nënat dhe i
ndihmonin në gjithçka që
nevojitej. Unë bëja vizatimet
e nëna ime krijonte
xhubletat. Dhe në përgjithësi
kështu ka qenë me të
gjitha. Edhe në Kemend më
parë kanë bërë xhubleta të
bukura, por tani i kanë lënë pas
dore, sepse asnjë nuk do të
mësojë më dhe kjo më trishton,
sepse tani jam plakë dhe nuk
dua që zanati im të shkojë me
mua!”
Pyetjes sime se sa kohë i ka
marrë një vajze të ndërtojë pajën
e saj, ajo u përgjigj: “Kemi
punuar për 3-4 vjet me radhë
për një pajë nusesh. Janë bërë
rreth pesë xhubleta ku një ose
dy kanë qenë për pazar e për
në kishë e të tjerat për t’i veshur
përditë. Xhubleta ka shumë
pjesë, por ‘brezat’ e saj i ka
sjellë burri, kurse ‘postavat’ i ka
bërë vetë vajza. ‘Kapicat’ i kemi
qëndisur me rruaza duke krijuar
lule shumëngjyrëshe edhe pse
vetëm një vit është dashur të
mbahet kapica. Më pas është
hequr fare. Po ashtu edhe
‘bofcja’ e kuqe është mbajtur
vetëm për 2-3 vjet.
Por e di ti cila është e veçanta
e kësaj veshjeje, përveç faktit
që është veshja më e vjetër
shqiptare? Gratë në atë kohë
kanë punuar shumë dhe kanë
bërë punë të rënda fizike, që
nga kopshti e deri te mbartja e
ujit dhe e druve në shpinë, por
megjithatë trupi u ka qëndruar i
drejtë dhe i fortë dhe unë besoj
që ka qenë xhubleta ajo që e
ka mbajtur trupin e femrës në
formë”.
Meqenëse kjo revistë i kushtohet
familjes shqiptare,
mua më interesonte
të dija edhe diçka më
tepër, kështu që kur e
pyeta se si kanë qëndruar
familjarët darkave
në shtëpi, ajo u përgjigj:
“Në shtëpinë time në
Priftën të Grudës kemi
qenë 13 gra dhe darkave
kemi qëndruar të gjithë
së bashku, kurse fëmijët
sapo ka ra dielli i kemi
larë, ushqyer dhe i kemi
vënë në gjumë.
Po të kalonte njeri darkave
vonë pranë ndonjë
shtëpie, as që do ta kuptonte
se aty ka fëmijë.
Por ndodhte që ndonjë
fëmijë kërkonte të rrinte,
dhe ata fëmijë i lejonin të
rrinin më vonë. Kështu,
ata mësonin të kuvendonin
ose të luanin ndonjë
vegël muzikore.
Shënim nga “VOTRA”:
• Duhet krijuar nje grup vajzash
që të mësojnë si bëhet
xhubleta e dikush duhet të
paguajë për këtë. Ku janë shoqatat
kulturore?
Tradita nuk duhet të humbasë!
• Në të ardhmen do të sjellim
një artikull të detajuar mbi
xhubletën dhe historikun e
plotë të saj.
98 magazine.com
DIMËR 2016-2017 DIMËR 2016-2017 magazine.com 99