Avrupa-Birligi-Kitabi

İkinci koşulsa, ekonomik üretim ve bölüşüm sisteminin oluşturulması ve yönetilmesidir.
Yani bir grup insanın ortak yaşam alanında toplam üretimin nasıl yapılacağı
ve çıkan ürünün nasıl paylaşılacağı sorununun çözülmesi. Zira özellikle
yerleşik tarımsal üretimin belirleyici olduğu dönemlerden günümüzün sanayi ve
sanayi sonrası toplumlarına kadar geçen sürede iyice belirginleştiği üzere, insanların
temel ihtiyaçlarını bile kendi başlarına karşılamaları mümkün değil. Yine İbn
Haldun’un örneğiyle açmak gerekirse, ekmek yemek için bile çiftçi, değirmenci
ve fırıncı gibi uzmanlara, her birinin işini yapabilmesi için de inşaat ustasından
nakliyeciye kadar bir dizi başka uzmana ihtiyaç var. Kentte yaşayan ve büyük ölçüde
bürokratik ve ticari işlerle uğraşan ama bu örnekte temelde müşteri olanlar
da cabası. Dolayısıyla iyi işleyen bir işbölümü ve işbirliği sistemi şart. Bu da ekonomik
ve toplumsal sistemin çalışması için gerekli fiziki, toplumsal ve hukuksal
altyapının kurulmasını gerektiriyor. Örneğin gündelik ihtiyaçların giderilmesi için
uygun altyapının tesis edilmesi, seyahatinin ve ticaretin güvenli şekilde yapılmasını
sağlayacak birbirine bağlanmış yollar, ortak değişim aracı (para), ortak ölçü ve
tartı birimleri, ortak zaman anlayışı (saat ve takvim) ve hatta ortak dil. Bu anlamda
sembol olan “vergi toplama” ve benzeri ciddi imtiyazlar karşılığında bu işleri gören
yapı, devlet olmanın bir diğer koşulunu yerine getirmiş olmakta.
Üçüncü koşulsa, tüm bu güvenlik ve geçim işlerini düzenlemek dışında bu hedefe
yönelik araçlar ve kurallar geliştirerek yönetme kapasitesi olan kurumsal yapıların
varlığıdır. Bu bağlamda sadece güvenliğin sağlanması, bayındırlık hizmetlerinin
yapılması, ekonomik hayatın düzenlenmesi değil işleyen bir hukuk sistemiyle
adalet hissinin oluşturulmasıyla toplumsal meşruiyetin perçinlenmesi de önem
taşımakta. Nitekim devletlerin özellikle günümüzde yasama, yürütme ve yargı
işlevleri üzerinden tanımlanması da bu açıdan önemli. Farklı şekillerde de olsa
belirli bir hiyerarşi çerçevesinde bir merkezden yönetilen yani bütünlüklü bir yapı
arz eden ve kendi üstünde bir otorite olmayan bu kurumsal aygıt, ilk iki koşulu
da yerine getirdiği için, “devlet” olarak tanımlanabilir artık. Yani zamanla iç ve dış
politika olarak anılacak alanlarda bağımsız ve egemen şekilde hareket edebilen
siyasi yapıdır devlet.
29