Avrupa-Birligi-Kitabi

02
Avrupa Birliği I AKÇT’den AB’ye Avrupa Bütünleşmesi Tarihi
Ulus-üstülük (Supranationalism)
Devletler, çeşitli konularda işbirliği yapma amacıyla uluslararası kurum, yapı ve örgütlere
üye olabilir. Bu türden “hükümetlerarası” yapılar genelde devletlerin uluslararası ilişkileri
açısından yani dış politikalarında etki doğurur. Egemenliklerini olduğu gibi sürdüren üyelerin
iç ulusal meseleleri doğrudan etkilenmediği gibi böyle bir hukuksal temel de yoktur.
Özellikle AB’nin yapısını ve yetkilerinin niteliğini açıklamada sıklıkla başvurulan “ulus-üstülük”
(supranasyonelite) ise, devletlerin üyesi oldukları yapıya egemenliklerinden kaynaklanan
kimi yetkilerini devretmeleri esasına dayanır. Nitekim AB de açıkça egemenlik/yetki devraldığı
konularda üyelerin iç/ulusal sistemlerinde hukuken doğrudan etki edebilecek şekilde
yetki kullanmakta ve devletlerin bu konularda söz söyleme hakkı önemli ölçüde sınırlanmakta.
AB’nin devraldığı yetkiyi kullanmasıyla da ortaya tüm gerçek ve tüzel kişileri doğrudan
bağlayan ve ihlali halinde AB yaptırımlarını gündeme getirecek kurallar çıkmakta.
Bu arada, AB’nin başlıca karar mekanizmaları genelde üye devletlerin temsilcilerinden oluştuğu
için, egemenliğin aslında üst bir platformda ortaklaşa kullanıldığını söyleyenler bulunmakta.
Öte yandan, AB zemininde toplanan üye yetkililerinin kendi devletlerininki kadar
AB’nin çıkarlarını ve geleceğini gözetmeleri beklenmekte. Dahası, zaten oybirliği dışında karar
alma uygulaması arttıkça her bir üyenin AB kararlarının içeriğini belirleme gücü de zayıflamakta.
Nihayet, bütünleşme sürecinin mutfağında olan AB bürokratları (Avrokratlar) da
üyelerin değil AB’nin çıkarlarını önde tutmak zorunda. Dolayısıyla, ulus-üstülüğün zamanla
(tedricen) artan bir egemenlik devri esasına dayandığı ve üyelerin kendi üstlerinde kimi egemenlik
yetkilerini kullanabilen “devletimsi” bir yapı oluşturdukları söylenebilir.
Antlaşma’nın 4. maddesine göre, kömür ve çelik sektöründe “ortak
pazar (common market)” kuruldu ve bununla uyumlu olmayan
tüm ulusal yasa ve uygulamalar yürürlükten kaldırıldı. “AB
hukukunun ulus-üstü karakteri” olarak anılan bu sisteme göre,
bir Avrupa Topluluğu kuralı üye devletlerin iç hukuklarında doğrudan
etki göstererek uygulanmakta ve bireyler de bu çerçevede
kimi haklar kazanmakta.
62