environment

Vol. 11 No. 1 2004
Figuur 3. Ontstaanswijze van arseenaanrijking
- er is organische stof beschikbaar als brandstof
- er bestaan gereduceerde (zuurstofloze / nitraatarme)
omstandigheden
- er is voldoende aanvoer van zowel ijzer als sulfide
pyriet kan hoge concentraties arseen bevatten, doordat
het arseen in de pyrietstructuur wordt ingebouwd als
vervanger van sulfide.
pyriet is in het verleden gevormd in gebieden waar de
bovengenoemde omstandigheden gunstig waren. In het
Holoceen was dit voornamelijk de (toenmalige)
kuststrook.
1.2.2 Arseen in ijzerhydroxides: "roest-type"
IJzerhydroxides worden gevormd door het neerslaan
Figuur 2. IJzeroerbank
van opgelost ijzer (Fe) met zuurstof. De meest
voorkomende situatie waarin dit gebeurd is als
gereduceerd water met opgelost ijzer in contact komt
met zuurstof. Het eveneens aanwezige arseen wordt
geadsorbeerd aan de ijzerhydroxides, of in de structuur
van ijzerhydroxides ingebouwd.
Waar ijzerrijk grondwater in zuurstofrijke
omstandigheden komt, en dit proces voor een langere
tijd plaatsvindt, kunnen zgn. "ijzeroerbanken" ontstaan.
Dit zijn sterk verkitte ijzerhydroxidelagen, waarbij hoge
concentraties arseen, samen met het ijzer, zijn
vastgelegd.
1.3 Ontstaan van gebieden met van nature
verhoogde arseengehaltes
De processen die geleid hebben tot lokale accumulatie
van arseen in de Nederlandse ondergrond zijn als volgt
samen te vatten, zie figuur 3.
1. IJzer en arseen worden door gereduceerd
grondwater opgenomen uit de zandige, Pleistocene
pakketten - waarbij de concentraties in het
grondwater laag zijn (enkele µg/l) - en vervolgens
door diepe grondwaterstroming getransporteerd.
Indien het grondwater weer in contact komt met
zuurstof - daar waar het grondwater uittreedt of in
kwelgebieden - slaat het ijzer neer in de vorm
ijzerhydroxides (roest). Op deze plekken met
geconcentreerd grondwater, vindt continue
aanrijking van ijzerhydroxiden (in associatie met
arseen) plaats, de zgn. "ijzeroerbank" afzettingen,
waarin de gehaltes arseen kunnen oplopen tot meer
dan 1000 mg / kg. De omstandigheden die gunstig
17