environment

Vol. 11 No. 1 2004
wèl mogelijk in de directe omgeving van de Luikerweg,
omdat daar het mergeldak maar enkele meters dik is èn
er een aantal grote breuken en storingen voorkomen.
De beschermende boogwerking door het mergeldak
wordt hierdoor verstoord. De reeds sterk ineen gedrukte
pilaren, die onvoldoende sterkte hebben, zouden nog
enkele decimeters verder kunnen worden samengedrukt
bij een instorting van mergel en grond langs de
aanwezige breuken en storingen. Onder de Luikerweg
en directe omgeving bestond dus gevaar voor een
dakinstorting over de gehele breedte van het
gangenstelsel, gecombineerd met een verdere
samendrukking van de pilaren, met verzakking en
mogelijk vorming van instortingskraters over een gebied
in de orde van 25 bij 25 meter aan het maaiveld als gevolg.
Een zware drukgolf, die bezoekers in andere delen van
het Noordelijk Gangenstelsel in gevaar zou brengen,
zou hierbij overigens niet kunnen worden gegenereerd.
Hiervoor zou het instortingsgebied te klein zijn en ook
zou de pilaarverkorting bij een verdere instorting te
gering zijn.
Maatregelen
De Luikerweg en directe omgeving werden dus bedreigd
door het gevaar van verzakkingen en de vorming van
instortingskraters. Het onveilige gebied, inclusief een
veiligheidszone rondom potentieel ondergronds
instortingsgebied, strekte zich uit tot 20 meter aan
weerszijden van de Luikerweg. Om dit gebied weer
toegankelijk te maken voor personen en voertuigen, en
om de waterleidingen tegen (nieuwe) breuk te behoeden,
was versteviging van het onderliggende gangenstelsel
noodzakelijk.
Het ommuren van pilaren met metselwerk was geen
optie, omdat hiervoor langdurig mensen in een
risicogebied zouden moeten werken. Bovendien was
het groevedak in zo'n slechte staat dat deze vrijwel
overal door boogconstructies en dergelijke ondersteund
zouden moeten worden.
Opvulling met een geschikt vulmiddel, aangevoerd door
boorgaten was wèl mogelijk. Begin december is het
gebied van pilaren 6 en 7 tot pilaar 15 tot aan het
groevedak dan ook met ruim 3000 m3 dämmer opgevuld.
Daardoor kan het groevedak nu niet of nauwelijks meer
zakken en worden de pilaren over de gehele hoogte aan
de zijkant gesteund, waardoor deze niet verder in elkaar
kunnen worden gedrukt. Ernstige verzakkingen of het
ontstaan van instortingskraters aan het maaiveld zijn
niet meer mogelijk. Wel dient te worden opgemerkt dat
de groevevloer wordt bedekt door enige meters
mergelpuin, die enige zetting kan vertonen, wanneer
het mergeldak de opvulling en dus ook het mergelpuin
zou belasten. Geringe nazakking in de orde van een
decimeter aan het maaiveld zijn dan ook nu nog
opvulling nog mogelijk. Tot na het opvullen en de
uitharding van de dämmer bleef de Luikerweg afgezet,
vonden geen toeristische rondleidingen in het
gangenstelsel plaats, en is Chalet Bergrust enkele weken
gesloten geweest.
Epiloog
Mede op advies van het Staatstoezicht op de Mijnen
dienen de risico's op verdere verzakkingen boven het
instortingsgebied ten zuiden van de instortingskrater
nader te worden onderzocht. Voor enkele delen van dit
gebied zijn dergelijke studies reeds verricht.
Verder is nog onduidelijk in hoeverre de Gemeente
Maastricht of de Waterleidingmaatschappij Limburg
(WML) voor de kosten opdraait. Hierbij speelt een "kip
of ei" discussie over de primaire oorzaak van het
ontstaan van de krater een belangrijke rol: is instabiliteit
van de ondergrond de primaire oorzaak van lekkage van
de waterleiding of is het tegendeel het geval?
Literatuur
1. Bekendam, R.F. (2003) Het Noordelijk
Gangenstelsel in de directe omgeving van de
instortingskrater onder de Luikerweg - stabiliteit en
verstevigingsmaatregelen- , In opdracht van GEO
Organisation BV, 20 pag. met bijlagen.
2. Notermans, J. (1980) Fort Sint Pieter, Maastrichts
Silhouet, Stichting historische reeks Maastricht (pp 24)
3. Venmans, A. (1985) Instability in the St.
Pietersberg room and pillar workings, Memoirs of the
Centre for Ingineering Geology in The Netherlands, 28
(pp 125).
4. Bekendam, R.F. (1998) Pillar stability and largescale
collapse of abandoned limestone room and pillar
mines in South-Limburg, The Netherlands, Dissertatie
TU Delft (pp 361)
5. Bekendam, R.F. (2000) Stabiliteitsbepaling
ondergrondse mergelgroeven, GeoControl rapport,
Contr.nr. 66141, In opdracht van Staatstoezicht op de
Mijnen, 76 pag.
6. Bekendam, R.F. (2001) Stabiliteitsbepaling van
het gebied "Aardappelgang" in het Noordelijk
Gangenstelsel (St. Pietersberg), In opdracht van
Vereniging Natuurmonumenten, 17 pag. met bijlagen.
37