Development

้
ตารางที่ 1 ความสูญเสียของข้าวจากการทดลองในสถานีทดลองข้าว 9 แห่ง สถาบันวิจัยข้าว
ขั ้นตอนการปฏิบัติงาน
ความสูญเสีย (% โดยนํ้าหนัก)
การเก็บเกี่ยว 3.83
การตาก-มัดฟ่อน 1.03
การขนย้ายไปนวด 0.27
การนวด 3.99
การทําความสะอาด 1.79
การขนใส่ภาชนะหรือยุ้งฉาง 0.92
การเก็บรักษา (นาน 8 เดือน) 5.00 (เนื่องจากแมลงศัตรู)
รวม 16.83
ที่มา : ประสูติ กิติยา และไพฑูรย์, 2526 และ 2528.
ประเทศไทยผลิตข้าวได้อย่างตํ ่าปีละประมาณ 22 ล้านตันข้าวเปลือก เมื่อคิดปริมาณความสูญเสียที่เกิดขึ ้น
ในทุกขั ้นตอน 16.83% จะมีข้าวเปลือกสูญเสียไปปีละ 3.3 ล้านตัน คิดเป็นมูลค่า 1.68 หมื่นล้านบาท (คิดราคา
ข้าวเปลือกตันละ 5,000 บาท) ถ้าสามารถลดความสูญเสียของข้าวด้านปริมาณหลังการเก็บเกี่ยวให้น้อยลง ก็จะเป็น
การช่วยเพิ่มผลผลิตข้าวให้สูงขึ ้นอีกทางหนึ ่ง
การสูญเสียข้าวทางด้านคุณภาพ
การค้าข้าวสารภายในและต่างประเทศราคาข้าวขึ ้นอยู ่กับคุณภาพ คุณภาพข้าวที่สําคัญได้แก่ คุณภาพการสี
ซึ ่งประเมินจากเปอร์เซ็นต์ข้าวเต็มเมล็ดและต้นข้าว (head rice) ในการสีข้าวเปลือกถ้าสีแล้วได้เปอร์เซ็นต์ข้าวเต็ม
เมล็ดและต้นข้าวมาก หรือเปอร์เซ็นต์ข้าวหักน้อย แสดงว่าข้าวเปลือกมีคุณภาพการสีสูง (ข้าวเต็มเมล็ดและต้นข้าว
มากกว่า 50%)
คุณภาพการสีของข้าวสูงหรือตํ ่าขึ ้นอยู ่กับการร้าวของเมล็ดข้าว เป็นปัจจัยสําคัญซึ ่งมีสาเหตุเนื่องจากการ
ปฏิบัติที่ไม่ถูกต้องดังนี ้ (Francisco L. Tua. 1983)
1. การเก็บเกี่ยวและการนวด
2. การลดความชื ้นเมล็ด
3. ข้าวที่แห้งแล้วได้รับความชื ้นซํ ้า (rewetting) การร้าวของเมล็ดเกิดจากสภาพแวดล้อม เช่น เมล็ดที่
ความชื ้นลดลงหรือแห้งเมล็ดจะหดตัว แต่เมื่อได้รับความชื ้นอีกครั ้งเมล็ดก็เกิดการขยายตัว การหดตัวและขยายตัว
ของเมล็ดสลับกันเช่นนี ้ทําให้เกิดการร้าว
สาเหตุการร้าวของเมล็ดข้าวอาจเกิดได้จากปัจจัยดังนี
- การผสมข้าวที่มีความชื ้นสูงกับข้าวที่มีความชื ้นตํ ่า
- ข้าวที่แห้งแล้วกลับเปียกฝนหรือนํ ้าค้าง
Bureau of Rice Research and Development
2