Development

การเก็บเกี่ยวข้าวเพื่อให้ได้ผลผลิตสูงเมล็ดมีคุณภาพดีที่สุด ข้าวในแปลงนาจะต้องเจริญเติบโตออกดอก
และสุกแก่สมํ ่าเสมอ เมล็ดข้าวจะมีนํ ้าหนักสูงสุดภายใน 21 วัน หลังการผสมเกสร ดอกข้าวทั ้งรวงจะใช้เวลา
ประมาณ 7 วัน กว่าจะผสมเกสรทั่วถึง ดังนั ้น ข้าวจึงใช้เวลาประมาณ 30 วันหลังออกรวงกว่าทุกเมล็ดจะแก่หมด
(ประสูติ, 2524) วิวัฒน์ (2529) พบว่า การพัฒนาเมล็ดพันธุ์ข้าวไร่ซิวแม่จัน นํ ้าหนักแห้งของเมล็ดเพิ่มขึ ้นตามอายุ
การสุกแก่ โดยเพิ ่มจนถึงจุดสูงสุด โดยมีนํ ้าหนักแห้ง 100 เมล็ด หนัก 2.49 กรัม เมื่อข้าวไร่อายุได้ 28 วัน หลังดอก
บาน ขณะที่เมล็ดมีนํ ้าหนักแห้งสูงสุด ซึ ่งกล่าวได้ว่าเป็นระยะของการสุกแก่ทางสรีระวิทยานั ้น เมล็ดมีความชื ้น
25.92% การศึกษาของประสูติ และคณะ (2526) รายงานว่า คุณภาพการสีของข้าว 15 พันธุ์ ในสถานีทดลองข้าว
ต่างๆ 9 แห่ง การเก็บเกี่ยวที่ระยะ 30 วัน 37 วัน และ 44 วัน หลังข้าวออกดอกได้เปอร์เซ็นต์ ข้าวเต็มเมล็ดและต้น
ข้าว 44.27 36.80 และ 28.71% ตามลําดับ และ Francisco L. Tua. (1983) รายงานว่า เพื่อให้ข้าวมีคุณภาพการสีดี
ควรเก็บเกี่ยวข้าวเมื่อมีความชื ้นไม่ตํ ่ากว่า 20%
การทดลองของวินิต และคณะ (2540) ทดลองหาความสูญเสียของข้าวขาวดอกมะลิ 105 ที่เก็บเกี่ยวระยะ
เวลาต่างๆ กัน ที่เขตทุ่งกุลาร้องไห้ จังหวัดร้อยเอ็ด โดยใช้รถเกี่ยวนวดที่ผลิตในประเทศไทยรุ่นเพาเวอร์คู่ พบว่า
ข้าวที่เก็บเกี่ยวระยะเหมาะสม คือ 28 วัน หลังข้าวออกดอกจะเกิดการสูญเสียน้อยที่สุด การเก็บเกี่ยวเร็วหรือช้ากว่า
ระยะที่เหมาะสมจะมีความสูญเสียในช่วงเก็บเกี่ยวและนวดสูงกว่าการเก็บเกี่ยวในระยะที่เหมาะสม
ตารางที่ 3 ความสูญเสียของข้าวขาวดอกมะลิ 105 ในเวลาเก็บเกี่ยวและนวดเมื่อเก็บเกี่ยวด้วย
เครื่องเกี่ยวนวดข้าวที่ระยะเวลาเก็บเกี่ยว 5 ระยะ
อายุเก็บเกี่ยว ความชื้นเมล็ด ความสูญเสีย (% ของผลผลิตรวม) รวม
หลังออกดอก (วัน) ก่อนเก็บเกี่ยว (%) ร่วงก่อนเก็บเกี่ยว เก็บเกี่ยว นวด คัดแยก
23 33.26 0.07 0.91 1.26 2.35 4.59
28 23.29 0.17 0.90 0.24 1.6 2.67
34 16.20 1.89 1.61 0.01 0.69 4.19
40 12.32 1.51 5.75 0 0.59 7.89
48 12.06 2.64 5.47 0 0.28 8.39
ที่มา : ดัดแปลงจากวินิต และคณะ 2540.
กิติยา และคณะ (2530) พบว่า ระยะเวลาเก็บเกี่ยวข้าวที่เหมาะสมที่สุดทําให้ได้ผลผลิตสูงและมีคุณภาพดี
คือนับจากวันออกดอกของข้าวไปแล้ว ประมาณ 28 วัน ซึ ่งความชื ้นของข้าวในระยะนี ้จะมีประมาณ 22% (ตารางที่
4) ระยะนี ้จะสังเกตเห็นรวงข้าวโน้มลง เมล็ดที่โคนรวงยังคงมีสีเขียวบ้าง โดยเฉพาะใบธงยังมีสีเขียวอยู ่ หรือ
เรียกว่า “ ระยะพลับพลึง ” ทั ้งนี ้วันออกดอกหมายถึงวันที่ข้าวในแปลงออกดอกแล้วประมาณ 75-80% โดย
เกษตรกรต้องหมั่นเดินสํารวจแปลงนาในตอนเช้า
Bureau of Rice Research and Development
4