Forn skriðuföll á Suðurlandi

– Efri–Brú: …Engjar eru litlar og spillast stórlega af grjóti og leir úr brattlendi.
(Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, Grímsnes 1708).
– Kaldárhöfði: …Leigukúgildi nú iiii hafa fyrir 10 árum verið V, því lækkað, að
jörðin spilltist af skriðum. …Túnið spillist af skriðum úr brattlendi. Engjar má
öngvar telja, nema hvað hent verður í vallendisbrekkum og spillist þá af leirskriðum
og grjóti. Hætt er fyrir snjóflóðum bæði í túni og húsum, og hefur það innan 20 ára
tekið fjósin. (Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, Grímsnes 1708).
Þingvallasveit
– Miðfell: …Engjar sem jörðuni hafa eignaður verið lágu með einni fjallshlíð, en eru
nú öldungis af fyrir skriðum og grjóthruni úr fjallinu svo og líka fyrir jarðhlaupum og
moldflögum. (Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, Þingvallasveit 1711).
– Miðfell: …Heyskaparlítið og skriðuhætt (Sýslu og sóknarlýsingar
Bókmenntafélagsins – Þingvalla– og Úlfljótsvatnssóknir, 1840).
–Mjóafell: …(við Hoffmannaflöt á leið til Hlöðuvalla) Inn með Mjóafelli er farið
milli hrauns og hlíða. Götuslóðar eru þar og sæmilega greiðfært og væri þó miklu
betur, ef ekki væru hvarvetna með veginum björg og stórgrýti sem hrapað hefir úr
fjallinu í jarðskjálftum (Árbók FÍ, 1930).
– Almannagjá: ...miklir jarðskjálftar í Árnessýslu og víðar um suðvesturlandið
1789. ...Landskjálftarnir byrjuðu 10.júní. ...þá hrundu og margir klettar í
Almannagjá og víðar. (Þorvaldur Thoroddsen, Jarðskjálftar á Suðurlandi, 1899).
– Heiðarbær: …Heyskapur nægur, en sumur skriðuhættur og sumur langt í burtu
(Sýslu og sóknarlýsingar Bókmenntafélagsins – Þingvalla– og Úlfljótsvatnssóknir,
1840).
Grafningur
– Vatnsbrekka: ...Setbergsbalar heita upp undirhlíðinni, þar sem undirlendið er
farið að breikka, og eru kenndir við klett einn í hlíðinni þar upp undan, er Setberg
heitir. …Þykir mér því fremur ólíklegt, að hér sé um tvær aðskildar jarðir að ræða,
heldur sé allt sama jörðin, Steinröðarstaðir.Hafi þar snemma verið tvíbýli og annar
bærinn settur uppi á Setbergsbölum. Sá er þar bjó hafi síðar lagt Vatnsbrekkubæinn
undir sig og sett þar fjárhús, en byggð haldist lengi á Setbergsbölum, þar til skriða má
hafa tekið af vatnsbólið, sem líklega hefir verið í hinni djúpu laut. Nú er hvergi
vatnsból hjá Setbergsbölum. (Brynjúlfur Jónsson, Rannsókn sögustaða í Grafningi í
maímán. 1898, Árbók Fornleifafélagsins, 1899).
– Hagavík: …Túninu spilla fjallskriður stórlega meir og meir, og lætur ábúandinn
moka þær eftir magni, en heimabóndi (Ölfusvatn) veitir styrk til þess, þar sem ábúanda
þrýtur. (Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, Grafningur 1706).
36