Forn skriðuföll á Suðurlandi

eða snjóflóð hefði að höndum borið (hugsanlega hlaðinn í tíð Þorvaldar
Þorsteinssonar, sem flutti þangað 1789) (Guðni Jónsson, Skyggnir I, 1960).
– Alviðra: … Á land allt upp í Inghól í Ingólfsfjalli, lítt gróið. Fjallsbrúnin er
hamrar; þaðan er skriðuhætt (Oddgeir Guðjónsson o.fl. (ritstj.), Sunnlenskar byggðir
III, 1983).
– Tannastaðir: …Túnið fordjarfar árlega skriður með stórbjörgum, sem hrapa úr
fjallinu og er bænum mjög hætt. Engjaplássið er í úthögum og spillist jafnan af
skriðum. (Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, Ölfus 1706).
– Tannastaðir: …Á Tannastöðum hefir jafnan verið skriðuhætt mjög, því að bærinn
stendur undir Ingólfsfjalli sem er bæði hátt og bratt. Á túnið falla oft stórbjörg og
þykkar aurskriður. Hefir hver bóndi þar eftir annan reynt í lengstu lög að verja túnið
skemmdum með því að moka og bera burt sand og möl, sem á það hefir fallið. Þegar
Vigdís (d. 1831) bjó á Tannastöðum rann á túnið hjá henni sem oftar, en hún varði
sem hún mátti við koma og lét moka upp skriðurnar og vann að því sjálf með eigin
hendi. …Litlar minjar hafa sést á Tannastöðum eftir Jón nema ein lítil grjóthleðsla
fyrir skriðu og garðbrot hjá stórum steini …Þar, sem Vigdís lét moka saman
sandinum á túninu, voru nokkrar uppgrónar dyngjur, kallaðar Vigdísarhólar. Þeim var
ekið burt fyrir mörgum árum og túnið sléttað rækilega. Ekkert var í dyngjum þessum
nema sandur og möl (Guðni Jónsson, Íslenskir sagnaþættir og þjóðsögur, 1944).
– Tannastaðir: …Gilsfláar er nefndur hamralaus kafli í Gilseggjum. Þar voru góðir
hagar, er eyddust að mestu í jarðskjálftunum 1896. …Gníputóft stóð ofarlega á
túninu, og var stór steinn í tóftinni, sem að mestu fyllti hana, hefur að líkindum brotið
húsið niður, þegar hann hrapaði úr fjallinu. …Hákon er lítinn spöl til útsuðurs frá
túninu. Þórður Erlendsson, sem þá bjó hér sá þegar Hákon hrapaði niður. Valt hann
fyrst um möndul sinn, en svo náði hann á sig endakasti og varð þá ærið stórstígur.
Hákon er sá eini steinn hér, sem ég fékk aldrei klifið upp. …Nýi Hákon er fyrir ofan
túnið, hrapaði 12. nóv. 1889. …Sauðasteinshæð er sú stóra skriða, sem er næst fyrir
sunnan Sauðastein. Hún mun vera orðin nokkuð hundruð ára gömul, er öll uppgróin.
…Smáskriður ná frá Breiðutorfu og að Stóruskriðu. Þær hrundu allar 1794.
…Stóradý, það fylltist mikið af möl og sandi haustið 1879. …Stóraskriða féll haustið
1879. Hún hljóp langt niður á mýri. …Steitur er í túninu suður af bænum. Steitur
varð í hólma af skriðu 1879. …Túnskriða er í raun réttri framhald af Bæjarskriðunni.
Hún hljóp niður úr túni og suður úr túni og tók af mikið stykki. Það var haustið 1879.
Hún er nú að mestu grædd upp í tún. …Vigdísarhólar voru kallaðir að gamni sínu
litlir sandbalar á túninu kringum Bleikana. Þeir hafa nú flestir verið keyrðir í burtu.
…Hún (Vigdís, ofanverð 18. öld, byrjun 19. aldar) hélt vinnumann þann, sem Bjarni
hét, Var hann seinlegur og lingerður til vinnu. Runnið höfðu þá skriður á túnið og
gjörðist Bjarna erfitt að moka saman þungan sandinn, þegar hitna tók í veðrinu
(kerlingunni rann í skap og barði vinnumanninn með reku, svo að hann lærbrotnaði)
(Þórður Sigurðsson fróði, frá Tannastöðum. Örnefnatal í landeign Tannastaða í
Ölfushreppi 1931. Í Guðni Jónsson, Skyggnir I, 1960).
– Tannastaðir: …Á land upp á Ingólfsfjalli, lítt gróið. Fjallseggjar brattar upp frá
bænum og hamrar víða. Grjóthrun og skriður hafa oft skemmt túnið. Mikill túngarður
hefur verið hlaðinn til varnar og hefur dugað nema fyrir stærstu steinunum (Oddgeir
Guðjónsson o.fl. (ritstj.), Sunnlenskar byggðir III, 1983).
39