Forn skriðuföll á Suðurlandi

flutti út í Eyjar (um 1818) …hefðu grösugar hlíðar verið vestur með Skönzum. Kýr
hefðu þá verið reknar þangað á beit og hefðu þær að kvöldi komið í Náttmálaskarð.
Nú eru þarna skriður og stórgrýti, sem fallið hefur úr Stóra– og Litla–Klifi, og mjög
illt yfirferðar. Að norðanverðu er nú engum manni fært upp í Náttmálaskarð. Þar eru
nú brattir of lausir bergfláar úr stuðluðu blágrýti, og er þar engum manni stætt. …að
í Flugum og Ofanleitishamri hefði á fyrstu árum sínum í Eyjum allt verið grasi gróið,
en nú eru þar grastær aðeins á víð og dreif. Hafa stór hröp orðið á báðum stöðum,
enda er þar nú víðast hvar stórgrýtisurð undir hömrunum (Jóhann Gunnar Ólafsson,
Sögur og sagnir úr Vestmannaeyjum, 2. útg. 1966).
– Heimaey: …Norðan í Stóra–Klifi, í miðju berg, er stór hilla, sem kölluð er
Durningsbás eða Durnisbás. …Síðari hluta ágústmánaðar árið 1878 fóru menn til
fýla í Stóra–Klif. Sigmaðurinn var Jón Pétursson yngri í Elínarhúsi og var hann þá um
þrítugt. Ætlaði hann að síga í Durningsbás. Fór hann á lærvað. Þegar hann var kominn
um þrjár mannhæðir niður fyrir brúnina, kom hann á stein, sem stóð út úr berginu. Var
betra að fara í básinn austan við steininn og bar því Jón bandið til. En þegar hann var
að þessu, losnaði allstór steinn uppi í brúninni fyrir ofan hann og féll steinninn beint í
höfuð honum, svo að hann steinrotaðist. Féll hann þá fram af klettinum, sem hann
stóð á, og alla leið niður í urðina fyrir norðan Klifið (Jóhann Gunnar Ólafsson, Sögur
og sagnir úr Vestmannaeyjum, 2. útg. 1966).
– Heimaey: …Það var laust eftir 1950, að stjórn Lifrarsamlags Vestmannaeyja bað
mig að athuga möguleika á því að leiða frárennsli frá bræðslunni í gegnum Eiðið.
…Það kom í ljós, þegar farið var að grafa í hæðina norðaustur af Skiphamri, aðá um
það bil tveggja metra dýpi var allþykkt sandlag, en undir því kom svo aftur moldar–
eða jarðlag. Af þessu dró ég þá ályktun, að sandlagið væri frá uppblásturstímabilinu,
en efra lagið skriðuhlaup (þ.e. efsti hluti hæðarinnar) af svæðinu milli Háar og
Skiphamars, sem hefur runnið fram eftir að aðalsandblásturinn átti sér stað, og
jafnfram dregið eitthvað úr honum, þar sem það hefur fallið yfir aðal sandfokssvæðið.
Sennilegt er að sandburðartímabilið hafi verið frá því um miðja 12. öld og fram efri
þeirri 13. (Helgi Benónýsson, Fjörutíu ár í Eyjum, 1974).
– Heimaey: ...Við okkur blasir Heimaklettur ...Við uppgönguna vestan við klettinn
hrapaði í sumar (einhvern tíma á milli 1968–74) amerísk kona, mun hafa hrunið í
höfuð hennar úr berginu (Helgi Benónýsson, Fjörutíu ár í Eyjum, 1974).
– Heimaey: …(1638) Um Michaeliesmessu leyti féll og sprakk yfrið stórt bjarg eður
fjallsskúti úr Heimakletti í Vestmannaeyjum, er menn kölluðu Faxa. Hann hrapaði í
sjó og stendur það bjarg 20 faðma djúp (Sjávarborgarannáll).
– Heimaey: ...Sunnan við Urðavita varð ströndin brattari og hærri og nú var meira
flug lunda og fýla. Geysistór blágrýtisbjörg hrundu stundum úr bergstálinu, sem þarna
var laust hraungrýti. Björgin lágu niður á klöppunum og moluðust og slípuðust í
vetraveðrum. …Flugum er svo lýst í sóknarlýsingu Jóns Austmanns 1837, að þar séu
„hamrar með hillum og tóm og pöllum“. Lýsingin er góð og tæmandi, en á síðari
árum hafði hrapað geysilega mikið úr Flugunum, því að berið var víðast laust
rauðagjall með þunnum hraunlögum og hættulegt yfirferðar. ...Kallað var Hlaup, þar
sem mest var skriðufall í Flugum fyrir sunnan Flúðatanga. ...Bær Herjólfs stóð í
dalnum (Herjólfsdalur) vestanverðum undir háu og snarbröttu hamrafjalli ...Skriða
féll á bæ Herjólfs, en hrafn sem Vilborg hafði vikið góðu að, tók skó Vilborgar og
46