Forn skriðuföll á Suðurlandi

Austur Skaftafellssýsla
– Austur–Skaftafellssýsla (alm.): …Skógar eru hér í sýslu til kolgjörðar og
eldiviða, eyðast merkilega ár eftir annað af skriðum og vötnum, sem koma úr jöklum
og fjöllum (Sýslulýsingar 1744–1749, Sögurit 28, 1957).
Hornafjörður
– Horn: …Útheyskapur er þar enginn og túnið að mestu komið í grjótskriðu og það
litla, sem eftir er af því, undirorpið sandáfoki, því það eins og allur úthagi þessarar
jarðar liggur undir stærstu skriðuáföllum og jörð þessi því að landsnytjum til hjá því
sem hún til forna hefur verið, lítt byggileg (Sýslu og sóknarlýsingar
Bókmenntafélagsins – Bjarnaness– og Hoffellssóknir, 1840).
– Horn: …mjög er þar hætt við áfoki af sandi á túnið og eins eru þar talsverð
skriðuhlaup úr kringjum liggjandi fjöllum (Sýslu og sóknarlýsingar
Bókmenntafélagsins – Bjarnaness– og Hoffellssóknir, 1873).
– Almannaskarð: …en á móts við Skarðstind liggur skáhöll sniðgata upp eftir
skriðunni, upp á skarðið. Framan í tindinum eru hrikalegir hamrar og oft falla þaðan
steinar niður í götuna, einkum eftir miklar rigningar eða í vorleysingum. …Neðan
við skarðið eru svonefndar Skarðsbrekkur, og er þar sagt að Hrollaugur
Rögnvaldsson, landnámsmaður hafi búið fyrst eftir að hann kom að vestan og tók sér
fasta bólfestu í landnámi sínu. En miklar breytingar hljóta að hafa á orðið undir
skarðinu, ef sú sögn er rétt, að hér hafi bústaður hans verið (skriður?). Engar menjar
þess sjást nú (Árbók FÍ, 1937).
– Krossbær: …Þessari jörðu fylgir í betra lagi tún en engjar eru nú orðnar lítilvægar
af því Hornafjarðarfljót bera á þær jökulleir og skriður úr fjallinu á þær hlaupa (Sýslu
og sóknarlýsingar Bókmenntafélagsins – Bjarnaness– og Hoffellssóknir, 1840).
– Setberg: …hefur lítið tún en nokkurn útheyskap sem árlega gengur af sér með
sama hætti og Krossbæjarengjar (Hornafj.fljót/skriður) (Sýslu og sóknarlýsingar
Bókmenntafélagsins – Bjarnaness– og Hoffellssóknir, 1840).
– Hoffell: …Innan Bjarnaness sóknar takmarka er ekki hið minnsta af skógi nokkurs
staðar, og ei heldur annars staðar í Hoffellssókn, en í Hoffells og
Hoffellshjáleignalandi, eins og að framan fjallalýsingunni er tilgreint og er sá skógur
svo smár að ei verður notaður til nokkurra muna til kolagjörðar. Þessum skógi fer víst
aftur því skriður hlaupa hér og hvar á hann, jarðvegur uppblæs af veðrum og vötn
uppbrjóta bakka þar sem hann vex nálægt þeim. …hefur nokkurn útiheyskap en sem
árlega af sér gengur með sama hætti og Krossbæjar– og Setbergsengjar
(Hornafj.fljót/skriður) (Sýslu og sóknarlýsingar Bókmenntafélagsins – Bjarnaness– og
Hoffellssóknir, 1840).
4