MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW MARZEC 2008

More documents

Recommendations

Info

MEDYCYNA wspomaganie rozrodu Diagnostyka Jak bardzo różnorodne są przyczyny niepłodności, tak trudna i skomplikowana jest jej diagnostyka. Szczęśliwie rozwój metod leczenia zaburzeń płodności i technik wspomagania rozrodu pozwala wielu parom odzyskać nadzieję na potomstwo. przyczyn niepłodności Niepłodność (sterilitas) to brak potomstwa po roku regularnego współżycia płciowego bez stosowania jakichkolwiek metod antykoncepcji. Przyjmuje się, że problem ten dotyka 15-20 % par. Niepłodność może mieć charakter pierwotny (kobieta nigdy nie była w ciąży) lub wtórny, wrodzony lub nabyty, całkowity lub względny. W tym ostatnim przypadku istnieją czynniki powodujące niepłodność czasowo, dające szansę wyleczenia, np. zaburzenia hormonalne. Dawniej za niemożność posiadania potomstwa winiono kobiety. Obecnie szacuje się, że w około 35% przypadków powodem braku potomstwa są zaburzenia płodności u mężczyzn. Istnieje również pojęcie niepłodności małżeńskiej, kiedy to oboje partnerzy mają zaburzenia płodności, a jednym z jej rodzajów jest niepłodność immunologiczna – powstają wówczas m.in. przeciwciała przeciw plemnikom lub innym składnikom nasienia w wydzielinie pochwy (tzw. wrogość śluzu szyjkowego) lub organizm mężczyzny produkuje przeciwciała niszczące plemniki (autoprzeciwciała). Pierwsza konsultacja z lekarzem ginekologiem powinna mieć miejsce po około 8 miesiącach regularnego współżycia. Diagnozuje się równocześnie oboje partnerów. Najpierw przeprowadza się badanie ogólnolekarskie oraz testy biochemiczne (morfologia krwi, kreatynina, mocznik, enzymy wątrobowe, TSH). DIAGNOSTYKA KOBIETY Sprawdzenie drożności narządu rodnego Niepłodność żeńska najczęściej spowodowana jest niedrożnością któregoś z etapów dróg rodnych, głównie jajowodów. Diagnostykę rozpoczyna się od podstawowego badania ginekologicznego i ultrasonografii przezpochwowej (USG) oraz oceny cytologicznej wymazu z tarczy i kanału szyjki macicy, a także badania bakteriologicznego śluzu szyjkowego. Przy podejrzeniu niepłodności mechanicznej (np. niedrożność jajowodów) wykonuje się histerosalpingografię (HSG) i histeroskopię. Pierwsze z tych badań polega na podaniu środka cieniującego (kontrastu) przez szyjkę macicy do jamy macicy i ja- jowodów oraz jednoczesnym seryjnym wykonywaniu zdjęć rentgenowskich. Ze względu na użycie promieniowania rtg. wykonuje się je w pierwszej połowie cyklu miesiączkowego, po krwawieniu miesięcznym (wyklucza to ryzyko zastosowania promieni rtg. przy ewentualnej ciąży). Badanie to pozwala na ocenę kształtu jamy macicy, wykrycie wad wrodzonych, zrostów wewnątrzmacicznych, mięśniaków oraz ocenę drożności jajowodów. Histeroskopia wykonywana jest, gdy w HSG stwierdza się nieprawidłowości dotyczące macicy i okolic ujść jajowodów. Endoskop, wyposażony w światłowód wprowadza się przezpochowowo do jamy macicy, aby ocenić jej błonę śluzową i ujścia jajowodów oraz ich drożność. Metodą pozwalającą na ocenę narządów miednicy, w tym narządu rodnego, jest również laparoskopia, którą jednak ze względu na większe ryzyko powikłań (zabieg operacyjny z nacięciem powłok brzusznych, prowadzony w znieczuleniu ogólnym) rezerwuje się dla przypadków, w których w HSG stwierdzono nieprawidłowości transportu komórki jajowej Fot. Age Photostock/East News 24 Farmacja i ja Marzec <strong>2008</strong>
MEDYCYNA wspomaganie rozrodu (można wówczas obejrzeć ujścia brzuszne jajowodów) lub istnieje podejrzenie endometriozy. Wykrywanie owulacji Kluczowym elementem diagnostyki niepłodności żeńskiej jest ocena cyklu miesiączkowego i wykrywanie owulacji (jajeczkowania). Zaburzenia owulacji są podstawową czynnościową przyczyną niepłodności. Najprostszą metodę oceny wystąpienia owulacji stanowi pomiar podstawowej temperatury ciała (BBT – basal body temperature). Kobieta mierzy temperaturę ciała w pochwie lub pod językiem przed wstaniem z łóżka rano, uzyskane wartości umieszcza na wykresie. Skok temperatury o 0,5 0 C, utrzymujący się przez 9-12 dni jest pośrednim dowodem jajeczkowania. Wykrywaniu owulacji służy także ocena śluzu szyjkowego, którego ilość i konsystencja zmienia się w miarę zbliżania jajeczkowania. Im bliżej owulacji, tym śluz staje się obfitszy i bardziej wodnisty, zawierając mało komórek, a 2-3 dni po owulacji jest mętny, lepki, z dużą ilością elementów komórkowych i białek. W zależności od fazy cyklu miesięcznego zmienia się również obraz rozmazu cytohormonalnego śluzu szyjkowego, który może być pomocny w wykrywaniu owulacji. Kosztowną, ale doskonałą metodą wykrywania jajeczkowania są powtarzane codziennie badania USG, pozwalające obserwować rozwój pęcherzyka dominującego (przyszłej komórki jajowej) w obrębie jajnika. W przypadku braku uwidocznienia pęcherzyka lub braku objawów jego pęknięcia podejrzewa się zaburzenia jajeczkowania. Jednocześnie wykonuje się badania stężenia progesteronu w surowicy, które powinno wzrastać od owulacji i pozostawać duże w drugiej fazie cyklu, zmniejszając się przed kolejnym krwawieniem miesięcznym. Badania hormonalne Gdy nie wykryje się owulacji, należy przeprowadzić diagnostykę hormonalną. Hormony sterują dojrzewaniem pęcherzyka jajnikowego, podstawowe znaczenie ma tu funkcja podwzgórza i przysadki. W pierwszej fazie cyklu ocenia się stężenie luteinotropiny (LH) i folikulotropiny (FSH), będących hormonami przysadki mózgowej. Ich stosunek ilościowy powinien być bliski 1 (zawyżenie tego stosunku sugeruje obecność zespołu policystycznych jajników, jego zaniżenie – niewydolność ciałka żółtego), nieprawidłowe są zarówno ich zbyt małe (niewydolność przysadki), jak i zbyt wysokie stężenia (pierwotna niewydolność jajników). Ocenia się również stężenie prolaktyny w surowicy – jej podwyższony poziom zaburza owulację i może być wskaźnikiem dysfunkcji przysadki. Konieczne jest również oznaczenie stężenia estrogenów i progesteronu w surowicy. Stężenie tych pierwszych jest prawidłowo wyższe w pierwszej połowie cyklu, stężenie progesteronu rośnie w drugiej połowie. DIAGNOSTYKA MĘŻCZYZNY Ocena anatomii narządu płciowego Badanie mężczyzny rozpoczyna się również od oceny anatomii narządu płciowego – mierzy się wielkość jąder, bada członek, wykonuje USG jąder, poszukując ewentualnych wad i zaburzeń ich budowy. Do podstawowych badań należą również analiza nasienia i ocena ejakulacji oraz pomiary stężeń LH, FSH i testosteronu. Badanie nasienia Badanie nasienia wykonuje się z materiału pobranego po 3-5-dniowym okresie powstrzymywania się od stosunków płciowych (w ciągu godziny od pobrania materiału). Nasienie ocenia się makroskopowo – objętość, pH oraz mikroskopowo – liczba plemników (prawidłowo 20-300 mln/ml) i ich budowa, odsetek plemników o prawidłowej ruchomości, ocena ich ruchu postępowego oraz jego średniej szybkości. Przeprowadza się także test aglutynacji, wykrywający plemniki opłaszczone przeciwciałami. W przypadku nieprawidłowego wyniku badania nasienia analizę powtarza się po około 3 miesiącach. Przy powtórnym nieprawidłowym wyniku wdraża się dalszą diagnostykę specjalistyczną. Badania specjalistyczne Podejrzewając jądrową przyczynę niepłodności (np. stan po zapaleniu jąder, uszkodzenie polekowe, popromienne, zaburzenia chromosomalne), wykonuje się biopsję jądra, a w razie potrzeby ocenę jakościową i ilościową chromosomów. Badanie stężeń LH i FSH ma na celu wykrycie ewentualnej niewydolności przysadki. Podwyższony poziom estrogenów u mężczyzn, mogący być przyczyną niepłodności, ma miejsce w chorobach wątroby lub guzach jąder, a także przy znacznej otyłości. Zmniejszenie libido i osłabienie potencji powoduje także podwyższone stężenie prolaktyny. Na płodność mężczyzny mają również wpływ leki, zaburzające tworzenie plemników. Są to m.in. kortykosteroidy i androgeny, spironolakton, cymetydyna, morfina i jej pochodne. Niepłodność pozajądrowa powstaje najczęściej na skutek pozapalnej niedrożności dróg wyprowadzających nasienie w obrębie Niepłodność może mieć również podłoże psychiczne i seksualne. Diagnostyka i leczenie wymaga wówczas współpracy z psychologiem i seksuologiem. jądra lub najądrza. Diagnostyka tego typu zaburzeń obejmuje badanie radiologiczne dróg nasiennych (wesikulografia) oraz biopsję jądra. W diagnostyce niepłodności bada się również penetrację plemników w obrębie śluzu szyjki macicy. W teście Simsa i Huhnera w ciągu 2-10 godzin po stosunku pobiera się treść pochwową, śluz szyjkowy i wewnątrzmaciczny. Ocenia się liczbę i ruchomość plemników w poszczególnych próbkach. Stopień penetracji plemników ocenia się również w teście inwazyjności (śluz okołoowulacyjny plus kropla nasienia), badając jednocześnie krzyżowo śluz partnerki z nasieniem płodnego mężczyzny oraz nasienie partnera ze śluzem płodnej kobiety. U par, u których w wykonanych dotychczas badaniach nie znaleziono przyczyn niepłodności, wykonuje się szereg testów immunologicznych (aglutynacji w żelu, ELISA), mogących ujawnić istnienie przeciwciał przeciw plemnikom. Lek. med. Dorota Zielińska Marzec <strong>2008</strong> Farmacja i ja 25
Page 1: ISSN 1733-5256 MIESIĘCZNIK DLA FAR
Page 4 and 5: FAKTY Przegląd PRASY Szczęka z ko
Page 6: MENEDŻER APTEKI prawo i farmacja U
Page 9 and 10: MENEDŻER APTEKI marketing wzrost s
Page 12 and 13: MENEDŻER APTEKI finanse w praktyce
Page 14 and 15: MENEDŻER APTEKI finanse w praktyce
Page 16 and 17: MENEDŻER APTEKI akademia farmaceut
Page 18 and 19: MENEDŻER APTEKI apteki świata SZW
Page 20 and 21: MENEDŻER APTEKI apteki świata Cho
Page 22: MEDYCYNA odkrycia Nietypowe przyczy
Page 27 and 28: MEDYCYNA wspomaganie rozrodu Hormon
Page 29 and 30: MEDYCYNA diagnostyka Fot. East News
Page 31: MEDYCYNA interna Powszechnie panuje
Page 36 and 37: MEDYCYNA suplementacja diety dr n.
Page 38: MEDYCYNA w trosce o bezpieczeństwo
Page 41 and 42: NOWOŚĆ! się blokadą nosa (uczuc
Page 43 and 44: NOWOŚĆ! Fot. Jacek Grąbczewski/A
Page 45 and 46: NOWOŚĆ! Jeśli niepłodność pow
Page 47 and 48: NOWOŚĆ! Jeśli „zgromadzimy”
Page 49 and 50: NOWOŚĆ! Miniporadnik dla korzysta
Page 51 and 52: NOWOŚĆ! Warto przeczytać Dla mag
Page 53 and 54: NOWOŚĆ! nie domyślili się, że
Page 55 and 56: NOWOŚĆ! kto był tak wyczulony na
Page 57 and 58: NOWOŚĆ! English in a pill Angiels
Page 60 and 61: KROPLE NA WAGĘ ZŁOTA KREW

MIESIĘCZNIK DLA FARMACEUTÓW MARZEC 2008

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?