en crisisbeheersing

thema: drones en satellieten
Satelliettoepassingen - Europese ontwikkelingen
■■
Marjan van Meerloo
Ministerie van Economische Zaken
■■
Wim Ploeg
Ministerie van Infrastructuur en Milieu
De Europese Commissie zet meer en meer stappen op het gebied
van Ruimtevaart, met inmiddels een aantal grote EU-programma’s,
zoals Copernicus (aardobservatie), Galileo (satellietnavigatie), SST
(Space Surveillance and Tracking gericht op veiligheid in de ruimte)
en een onderdeel onder Horizon 2020 (het EU-programma voor
Onderzoek en Innovatie).
Deze programma’s bieden onder andere (vrij beschikbare) satellietdata
en onderzoeksmiddelen en dragen op die manier ook bij aan
het creëren van nieuwe diensten, het oplossen van maatschappelijke
problemen en daarmee het concurrentievermogen van de EU.
Binnen het aardobservatieprogramma Copernicus 1 wordt een aantal
satellieten (de zogenaamde “Sentinels”) gelanceerd. Deze satellieten
verzamelen atmosferische metingen en radar- en fotomateriaal.
Copernicus is nog niet volledig operationeel, maar zal dat in de
komende jaren zeker worden. Momenteel zijn de twee Sentinels
gelanceerd en wordt er in 2015 nog een derde lancering verwacht.
Onder Copernicus zijn er verschillende “services”, te weten land,
marien, atmosferisch, “emergency”, veiligheid, klimaatverandering
en toegang tot data. De informatie afkomstig uit Copernicus geeft
legio toepassingsmogelijkheden, interessant vanuit maatschappelijk,
wetenschappelijk en commercieel oogpunt.
Er zijn veel vooral overheidsgerichte toepassingen te bedenken (en
voor een deel al in praktijk gebracht), zoals het gebruik maken van
ruimtevaart voor toezicht en handhaving in het kader van nationale
wetgeving en EU-richtlijnen. Te denken valt hierbij aan bijvoorbeeld
de monitoring van milieu, luchtkwaliteit, landbouw, water, bossen,
“oil spills”, maar ook veiligheid. Hieruit is meteen af te leiden dat
voor het werkdomein van Veiligheid & Justitie verschillende van
deze toepassingsmogelijkheden van belang kunnen zijn, zoals
“track & trace” voor schepen en vliegtuigen, maar ook bijvoorbeeld
grenscontroles.
In de loop van 2016 komen de eerste initiële services beschikbaar
van het programma voor satellietnavigatie Galileo 2 . Het systeem zal
in 2018 tot een constellatie uitgroeien die daadwerkelijk diensten
kan leveren en is in 2020 gereed. Een systeem dat GPS-gebruik
veiliger en meer accuraat maakt, is al operationeel in de vorm van
het EGNOS 3 -signaal.
Met deze systemen, mede in combinatie met bijvoorbeeld GPS, krijgt
de gebruiker een meer betrouwbaar product voor plaatsbepaling en
tijdmeting. De toepassing van satellietnavigatie merken we dagelijks
in de vorm van autonavigatie en plaatsgebonden services. Vele
professionele toepassingen zijn of worden ontwikkeld. Dit varieert
van precisielandbouw tot dijkbewaking, waarbij een combinatie met
de bovengenoemde aardobservatiedata wordt gemaakt.
Voor het domein van het ministerie van Veiligheid en Justitie kunnen
de diensten van Galileo en EGNOS een bijdrage leveren aan het
beperken van verstoring, misleiding en discontinuïteit. Verder bieden
systemen en de toepassingen mogelijkheden tot innovatie in bijvoorbeeld
detentie, opsporing en bewijs. Ook in het nader betrekken van
burgers bij veiligheid speelt satellietnavigatie een belangrijke rol.
Een toenemende bedreiging voor het brede gebruik van deze
diensten is mogelijke verstoring en misleiding. Galileo zal, als enige
wereldwijd systeem, een extra robuuste civiele dienst in de vorm
van de Public Regulated Service (PRS) gaan bieden. Hiermee kan een
belangrijk deel van de kwetsbaarheid worden verkleind.
Momenteel wordt interdepartementaal gewerkt aan het beheer van
PRS in Nederland. Toekomstige gebruikers hebben via de distributie
van sleutels toegang tot deze dienst. Het ministerie van Infrastructuur
en Milieu werkt nauw samen met het Netherlands Space Office (NSO)
in het creëren van kennis over potentieel gebruik. Hiervoor bestaat
een werkgroep waar geïnteresseerde potentiële gebruikers meer
informatie kunnen krijgen. 4
Naast deze meer op de overheid gerichte toepassingen, bieden de
gegevens uit Copernicus zeker ook mogelijkheden voor het
bedrijfsleven, onder andere voor bedrijven in de “value adding”-
sector, die zich bezighoudt met het verrijken van data.
1
www.copernicus.eu
2
http://www.gsa.europa.eu/galileo/why-galileo
3
http://egnos-portal.gsa.europa.eu/
4
http://www.spaceoffice.nl/
16 | Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing 2015 - nr. 5