en crisisbeheersing

Recommendations

Info

thema: drones en satellieten Luchtmacht lanceert Space Security Center De toenemende afhankelijkheid van satellieten maakt Defensie kwetsbaar voor verstoringen. Maar Defensie is daarin niet uniek, ook de maatschappij maakt steeds intensiever gebruik van “de ruimte”. Het onlangs opgerichte Space Security Center richt zich op het beheersen van die kwetsbaarheid. Dat biedt kansen voor samenwerking, zowel nationaal als internationaal. ■■ Majoor-vlieger Hans Klinkenberg Hoofd Bureau Space bij het Commando Luchtstrijdkrachten Gebrek aan kennis Op 20 augustus jl. lanceerde de Luchtmacht een nieuw initiatief: het Space Security Center (SSC). Het SSC, voorlopig gehuisvest in het Luchtmachthoofdkwartier te Breda, is ontstaan naar aanleiding van het toenemende gebruik van satelliettoepassingen binnen Defensie. Als expeditionaire organisatie komt de krijgsmacht vaak op plaatsen waar geen (bruikbare) infrastructuur is om haar operaties te onder steunen. Dankzij het gebruik van satellietdiensten zoals GPS, aardobservatie en communicatie, kan er toch gewerkt worden met hoogwaardige technologie onder primitieve omstandigheden. Echter, dit gebruik van satellieten maakt Defensie ook erg afhankelijk van deze middelen. Bovendien is er nog te weinig kennis over verstorende invloeden van de zon of de gevolgen van opzettelijk handelen door derden (bij voorbeeld GPS-stoorzenders). Dreigingen In samenwerking met partners als TNO, het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) en het KNMI, doet de Luchtmacht 1 onderzoek naar de impact van ruimteweer (lees: invloed van de zon) op communicatiemiddelen en het gebruik van GPS. Dit onderzoek moet leiden tot een verbeterd inzicht in de eigen kwetsbaarheid, maar ook tot de ontwikkeling en implementatie van middelen om de impact van verstoringen tot een minimum te beperken. Als u bekend bent met het project Herijking Vitaal, dan heeft u wellicht ook kennisgenomen van het project Inventarisatie Kwetsbaarheden Uitval Satellietnavigatie (IKUS). Dit laatste project, waarvan het eindrapport binnenkort beschikbaar is, toont aan dat het belang van “space security” veel verder reikt dan alleen het belang van Defensie. Naast ruimteweer en opzettelijke verstoring, kijkt het SSC ook naar andere potentiële dreigingen. Denk bijvoorbeeld aan het anticiperen op een satelliet die terug komt in de dampkring, waarbij in sommige gevallen satellietdelen op Aarde kunnen vallen. Of het signaleren van een meteoroïde, die tot zeer veel schade kan leiden. 1 Dit onderzoek wordt met name uitgevoerd door de Joint Meteorologische Groep. Ook hierover is nog te weinig kennis, getuige de onvoorziene ontploffing van een meteoroïde nabij Tsjeljabinsk (Rusland) in 2013. Bij dit incident raakten 400 mensen gewond door rondvliegend glas en was er enige tijd verwarring over de oorzaak van de explosie 2 . Best practices Gelukkig gaat het niet alleen om het mitigeren van dreigingen. De ruimte biedt immers ook volop kansen om bepaalde taken beter uit te voeren. Een belangrijke trend is dat ruimtevaart steeds betaalbaarder wordt, als gevolg van miniaturisering en toenemende commercialisatie. Deze ontwikkelingen bieden zicht op de ontwikkeling van zelf ontworpen satellieten of het gebruik van nieuwe satellietdiensten. De Luchtmacht doet, in samenwerking met kennisinstituten en de ruimtevaartindustrie, veel onderzoek naar deze nieuwe kansen. Echter, om dit toekomstige gebruik in “goede banen” te leiden, moet er een instantie zijn die verantwoordelijk is voor de aansturing van nationale satellieten. De ervaringen die het SSC hierin opdoet, leveren best practices op die interessant zijn voor andere ministeries die zich verdiepen in toekomstige satelliettoepassingen. Samenwerking De Luchtmacht kijkt dus uitdrukkelijk naar de ruimte, maar doet dat niet alleen. In samenwerking met het Netherlands Space Office, de eerder genoemde partners en andere ministeries, verdiept de Luchtmacht zich in een verantwoord gebruik van de ruimte en in de bescherming tegen dreigingen. Tevens kijkt de Luchtmacht naar samenwerking met andere landen, zoals Duitsland, dat sinds 2010 een civiel-militair centrum heeft voor space security. Echter, deze samenwerkingsverbanden zijn nog pril en dienen verder uitgewerkt te worden. Ons uitgangspunt daarbij is dat we het niet spannender en groter maken dan het is. Dat laatste bereiken we vooral door van meet af aan interdepartementaal op te trekken in het werken aan space security. 2 http://www.theguardian.com/science/2013/feb/15/ meteorite-explosion-shakes-russian 20 | Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing 2015 - nr. 5
Aardobservatiedata, een kansrijk ingrediënt voor veiligheid ■■ Willem Theo Oosterveld, Michel Rademaker, Peter Wijninga, Maarten Gehem en Petra Vermeulen Den Haag Centrum voor Strategische Studies In Molière’s Le Bourgeois Gentilhomme komt een zekere heer Jourdain tot de conclusie dat hij al 40 jaar in proza spreekt, zonder dat hij er ooit bij heeft stilgestaan. Zo is het ook met satellietdata: we staan nauwelijks stil bij de vele toepassingen voor ons dagelijks gebruik: van online kaarten tot tijdsynchronisatie en dijkverzakkingen tot het monitoren van havens en het behoeden van natuurparken tegen bosbranden. Er zijn satellieten voor communicatie, navigatie en (aard)observatie. Met het gereed komen van de ruimte informatie infrastructuur van Copernicus rond 2020 komt ook steeds meer data gratis beschikbaar. Met aardobservatie bedoelen we het gebruik van data die gegenereerd is door sensoren op satellieten, vliegende objecten zoals UAVs en bodemsensoren. Door data van meerdere van deze sensoren te integreren kunnen bijvoorbeeld veranderingen in de omgeving worden gedetecteerd, geobserveerd en geanalyseerd. In Nederland gebeurt dit al op aanzienlijke schaal in bijvoorbeeld de landbouw, maar ook bij watermanagement en klimaatonderzoek. Op het vlak van toepassingen voor veiligheid valt echter nog een wereld te winnen. Denk bijvoorbeeld aan de veiligheid van vitale infrastructuren maar ook de “situational awareness” van hulpverleners, politie en andere diensten. Het is opmerkelijk dat Nederland achter blijft terwijl elders in de wereld de grootste omzet wordt bereikt in het veiligheidsdomein, zo’n 26% van de totaal omzet. Veiligheid en defensie Lokale en regionale planning Olie en gas Milieu, klimaat en vervuiling Landbouw Hulpdiensten Maritiem Bosbouw Mijnbouw Telecommunicatie Nutsvoorzieningen (water, gas elect, afval) Hernieuwbare energie Onderwijs en wetenschap Transport Verzekeringen en Financiering Humanitaire hulp en gezondheid Handel en Geomarketing Bouw Toerisme Nieuws en media Vastgoed Visserij 0 5 10 15 20 25 30 Verdeling van de aardobservatie-inkomsten per marktsegment (bron: EARSC - 2013, geciteerd in De Ruimte voor het Gebruik, p. 27). Volgens het rapport De ruimte voor het gebruik (Taakgroep Toepassingen Satellietdata, 2014) is één van de belangrijkste oorzaken hiervoor het achterblijven van de vraagarticulatie bij veiligheidspartijen. Om hier verandering in te brengen hebben het Netherlands Space Office, Innovation Quarter (de regionale ontwikkelingsmaatschappij van Zuid-Holland) en TNO aan het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) gevraagd om een studie van de sector. 1 Doel is de mogelijkheden voor betere afstemming van vraag en aanbod nader te belichten, met speciale aandacht voor veiligheidstoepassingen. Sommige veiligheidspartijen zijn al wel bezig met aardobservatie: zo gebruikt de nationale politie bijvoorbeeld satellietdata om hennepplantages te detecteren; defensie heeft eerder dit jaar aangekondigd zelf kleine satellieten in de ruimte te willen brengen voor tal van toepassingen, en werkt momenteel al met UAVs. Andere departementen echter blijven nog achter: bij het ministerie van Veiligheid en Justitie staat aardobservatie nog in de kinderschoenen, evenals bij Buitenlandse Zaken. Maar bij beide ministeries is aardobservatie nu in beeld en worden er concrete stappen richting vraagarticulatie gezet. Het ontwikkelen van aardobservatietoepassingen biedt grote kansen voor nu maar ook in de toekomst. De vluchtelingenproblematiek bijvoorbeeld kan efficiënt(er) in beeld worden gebracht en voor onderzoek zoals van de MH17-aanslag zijn talrijke toepassingen mogelijk. Bij het verzamelen van inlichtingen bij militaire missies in grote en afgelegen gebieden of het opzetten van humanitaire hulpoperaties kan eveneens worden geprofiteerd van aardobservatiedata. Steeds vaker zal het beschikbaar hebben van grootschalige en gedetailleerde gebiedsgegevens van onderscheidend belang blijken. Nederland heeft veel kleine bedrijven die aardobservatiegegevens weten te combineren tot waardevolle diensten. De sector is echter versnipperd en weinig herkenbaar. Gestructureerd samenwerken tussen deze aanbieders is van belang om grote vragende partijen als ministeries op langjarige basis te kunnen bedienen. Hierbij moeten partijen door de gehele keten heen (upstream en downstream) en van satelliet en instrumentbouwers tot dataverwerkingsbedrijven, met elkaar samenwerken om slim samengestelde services te kunnen aanbieden. Het is ook noodzakelijk om de juiste infrastructuur hierbij te ontwikkelen, zoals het opzetten van testfaciliteiten of datacentra. Ook hier is samenwerking tussen aanbiedende en vragende partijen nodig. Nu de toepassingsmogelijkheden en hoeveelheid aardobservatiedata steeds verder toenemen, lijkt afstemming een kwestie van tijd. En wellicht dat aardobservatietoepassingen in Nederland daarmee voortaan net zo vanzelfsprekend zijn als het feit dat wij in proza spreken. 1 Het project Aardobservatie Geland wordt eind dit jaar afgerond. Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing 2015 - nr. 5 | 21
Page 1 and 2: Magazine 13 e jaargang 2015 nr. 5 N
Page 3 and 4: Voorwoord Voor u ligt een nieuw the
Page 5 and 6: kan Nederland stappen zetten om de
Page 7 and 8: Dronegebruik bij de brandweer Ogen
Page 9 and 10: verwijderen of te “blurren”. Af
Page 11 and 12: Vervolgactiviteiten De komende tijd
Page 13 and 14: Rijkswaterstaat en satellieten ■
Page 15 and 16: Satellietinformatie ten behoeve van
Page 17 and 18: SST (Space Surveillance and Trackin
Page 19: Natuurbrandbeheersing en satellietd
Page 23 and 24: Cybersecurity en informatiedeling:
Page 25 and 26: Onderwijs en bedrijfsleven geven te
Page 27 and 28: Cyberdreigingen boven water ■■
Page 29 and 30: Leerprogramma Cyber Security In aan
Page 31 and 32: Crowdmanagement bij Sail Amsterdam
Page 33 and 34: Instrumenten van crowdmanagement In
Page 35 and 36: Figuur 1: Visualisatie van de eleme
Page 37 and 38: Ook burgemeesters op de proef geste
Page 39 and 40: OTO nog meer het fundament van een
Page 41 and 42: IBC op maat Belangrijkste uitdaging
Page 43 and 44: Convenant versterkt samenwerking bi
Page 45 and 46: etrokken partijen tijdens opgeschaa
Page 47 and 48: De ervaringen tijdens De Ridderhof,
Page 49 and 50: De lessen van Diemen De Onderzoeksr
Page 51 and 52: Colofon Redactieadres Magazine nati

en crisisbeheersing

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?