en crisisbeheersing

thema: drones en satellieten
Drones op het Binnenhof
Het onderwerp drones kan de laatste tijd op veel belangstelling rekenen van de politiek. Er zijn inmiddels twee uitgebreide
kabinetsbrieven verschenen en onlangs heeft zelfs in de Kamer het eerste debat plaatsgevonden over (civiele) drones.
Dit artikel geeft een samenvatting van de ontwikkelingen in het beleid en de regelgeving over drones en de politieke
aandacht voor het onderwerp.
■■
Herman Smits
Stafadviseur DG Politie, Ministerie van Veiligheid en Justitie
Voorgeschiedenis
Tot enige tijd geleden was het onderwerp drones nogal versnipperd
binnen de overheid. Het ministerie van Defensie is al jaren bezig
met militaire drones, maar civiele drones waren nog onontgonnen
terrein. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) werkte
aan inpassing van drones in de luchtvaartregelgeving; bij het
ministerie van Veiligheid en Justitie (VenJ) kwamen af en toe
Kamervragen binnen over privacyaspecten en politie en brandweer
begonnen na te denken over mogelijk gebruik van drones. Toen er
echter steeds meer drones in het luchtruim verschenen, zowel van
recreanten als van professionele bedrijven, kwam er ook meer
politieke aandacht voor drones en ontstond de vraag naar meer
coördinatie en helder beleid. Daarom is er in de afgelopen tijd veel
interdepartementale samenwerking tot stand gekomen op dit
dossier, met name tussen de ministeries van IenM, VenJ, EZ en
Defensie, maar ook met de ministeries van BZK, OCW en VWS.
Bovendien is er een intensieve dialoog met de dronessector en
is er veel publiek-private samenwerking op dit terrein.
Kabinetsstandpunt
Mede vanwege de groei van het aantal drones en de toegenomen
(politieke) aandacht voor het onderwerp, heeft het
Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC)
in 2014 onderzoek gedaan naar de kansen en bedreigingen van
drones, onder de titel “Het gebruik van drones, een verkennend
onderzoek naar onbemande luchtvaartuigen”. In dit onderzoek
bespreekt het WODC diverse aspecten die meespelen bij het
toenemende gebruik van drones: luchtvaartveiligheid, marktkansen,
innovatie, inzet door publieke organisaties, beroepsmatig
gebruik, recreatief gebruik, gebruik door kwaadwillenden,
technische en productie-eisen, handhaving en naleving, privacy,
aansprakelijkheid enzovoort. In reactie op het rapport heeft het
kabinet in maart 2015 in een agenderend kabinetsstandpunt
aangegeven kansen te zien voor de inzet van drones ten behoeve
van veiligheid, infrastructuur, bewaken en beveiligen, onderzoek,
land- en tuinbouw en media en journalistiek. Tegelijk gaf het
kabinet aan dat er zorgvuldig gekeken moet worden naar privacy,
naar veiligheid in het luchtruim en op de grond en naar mogelijk
gebruik van drones door kwaadwillenden. Al deze aspecten zijn nog
volop in ontwikkeling. We bevinden ons middenin de fase waarin
voortschrijdende technologie leidt tot steeds meer toepassingen
voor drones, terwijl de samenleving er nog niet aan gewend is en
de regelgeving daar nog niet op berekend is. Daarom is en blijft het
kabinet samen met de sector nadenken hoe we de economische
kansen van drones kunnen benutten, hoe we gebruik kunnen
maken van de vele toepassingsmogelijkheden van drones en hoe
we kunnen zorgen voor een veilige integratie van drones in het
luchtruim. In augustus 2015 stuurden de betrokken bewindslieden
een uitwerking van het kabinetsstandpunt, waarin de voortgang in
het beleid en de regelgeving werd beschreven, evenals de richting
voor de toekomst.
Huidige stand van zaken
Zoals ook in de recente kabinetsbrief beschreven staat, valt
recreatief gebruik van drones op dit moment onder de Regeling
modelvliegen. Daarbij gelden eisen over de hoogte en over afstand
tot mensenmenigten, bebouwing en vliegvelden. Bovendien mag
men niet in het donker vliegen, moet de drone altijd in het zicht van
de vlieger zijn en heeft ander luchtverkeer altijd voorrang. Voor
zakelijk gebruik van drones geldt dat de operator een zogenaamd
RPAS operator certificate (ROC) moet hebben. Die kan verkregen
worden als de operator kan aantonen dat hij de gewenste operatie
veilig kan uitvoeren en deze operatie in een goedgekeurd handboek
beschreven is. Daarnaast moet de piloot een brevet hebben en de
drone een Bewijs van Luchtwaardigheid. Voorheen moesten
bedrijven hiervoor ontheffingen aanvragen, maar tegenwoordig
worden hiervoor vergunningen afgegeven. Ook bij zakelijk gebruik
van drones moet de piloot zich aan de regels houden over afstand
tot mensen en gebouwen en vliegen bij daglicht et cetera.
Binnen Europa zijn nu nog veel verschillende regels voor het vliegen
met drones. Alle lidstaten mogen zelf regels stellen voor drones
tot 150 kg. Het doel van de Europese Commissie is echter om de
regelgeving voor drones de komende jaren te harmoniseren.
Er vindt nog discussie plaats over de toekomstige Europese
regelgeving, waarbij belangrijke vragen zijn welke keuzes er
gemaakt moeten worden over gewichtslimieten, afstandscriteria,
training van de piloot, technische eisen, identificatie van de drone,
enzovoort. De overheid en de sector werken intensief samen om
een eenduidige reactie te geven op de voorstellen van de Europese
Commissie en zo een krachtig geluid te laten horen. Met het oog op
het Nederlands voorzitterschap van de EU, zit Nederland zelfs in de
kopgroep om de harmonisatie van Europese regelgeving in Europa
vorm te geven. Als de Europese plannen verder zijn uitgewerkt,
4 | Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing 2015 - nr. 5