en crisisbeheersing

thema: drones en satellieten
Luchtmacht lanceert Space Security Center
De toenemende afhankelijkheid van satellieten maakt
Defensie kwetsbaar voor verstoringen. Maar Defensie is
daarin niet uniek, ook de maatschappij maakt steeds
intensiever gebruik van “de ruimte”. Het onlangs opgerichte
Space Security Center richt zich op het beheersen van die
kwetsbaarheid. Dat biedt kansen voor samenwerking, zowel
nationaal als internationaal.
■■
Majoor-vlieger Hans Klinkenberg
Hoofd Bureau Space bij het Commando Luchtstrijdkrachten
Gebrek aan kennis
Op 20 augustus jl. lanceerde de Luchtmacht een nieuw initiatief:
het Space Security Center (SSC). Het SSC, voorlopig gehuisvest in het
Luchtmachthoofdkwartier te Breda, is ontstaan naar aanleiding van
het toenemende gebruik van satelliettoepassingen binnen Defensie.
Als expeditionaire organisatie komt de krijgsmacht vaak op plaatsen
waar geen (bruikbare) infrastructuur is om haar operaties te
onder steunen. Dankzij het gebruik van satellietdiensten zoals GPS,
aardobservatie en communicatie, kan er toch gewerkt worden met
hoogwaardige technologie onder primitieve omstandigheden.
Echter, dit gebruik van satellieten maakt Defensie ook erg afhankelijk
van deze middelen. Bovendien is er nog te weinig kennis over
verstorende invloeden van de zon of de gevolgen van opzettelijk
handelen door derden (bij voorbeeld GPS-stoorzenders).
Dreigingen
In samenwerking met partners als TNO, het Nationaal Lucht- en
Ruimtevaartlaboratorium (NLR) en het KNMI, doet de Luchtmacht 1
onderzoek naar de impact van ruimteweer (lees: invloed van de zon)
op communicatiemiddelen en het gebruik van GPS. Dit onderzoek
moet leiden tot een verbeterd inzicht in de eigen kwetsbaarheid,
maar ook tot de ontwikkeling en implementatie van middelen om
de impact van verstoringen tot een minimum te beperken.
Als u bekend bent met het project Herijking Vitaal, dan heeft u
wellicht ook kennisgenomen van het project Inventarisatie
Kwetsbaarheden Uitval Satellietnavigatie (IKUS). Dit laatste project,
waarvan het eindrapport binnenkort beschikbaar is, toont aan dat
het belang van “space security” veel verder reikt dan alleen het
belang van Defensie.
Naast ruimteweer en opzettelijke verstoring, kijkt het SSC ook naar
andere potentiële dreigingen. Denk bijvoorbeeld aan het anticiperen
op een satelliet die terug komt in de dampkring, waarbij in
sommige gevallen satellietdelen op Aarde kunnen vallen. Of het
signaleren van een meteoroïde, die tot zeer veel schade kan leiden.
1
Dit onderzoek wordt met name uitgevoerd door de Joint Meteorologische Groep.
Ook hierover is nog te weinig kennis, getuige de onvoorziene
ontploffing van een meteoroïde nabij Tsjeljabinsk (Rusland) in 2013.
Bij dit incident raakten 400 mensen gewond door rondvliegend glas
en was er enige tijd verwarring over de oorzaak van de explosie 2 .
Best practices
Gelukkig gaat het niet alleen om het mitigeren van dreigingen. De
ruimte biedt immers ook volop kansen om bepaalde taken beter uit
te voeren. Een belangrijke trend is dat ruimtevaart steeds betaalbaarder
wordt, als gevolg van miniaturisering en toenemende commercialisatie.
Deze ontwikkelingen bieden zicht op de ontwikkeling van
zelf ontworpen satellieten of het gebruik van nieuwe satellietdiensten.
De Luchtmacht doet, in samenwerking met kennisinstituten en
de ruimtevaartindustrie, veel onderzoek naar deze nieuwe kansen.
Echter, om dit toekomstige gebruik in “goede banen” te leiden, moet
er een instantie zijn die verantwoordelijk is voor de aansturing van
nationale satellieten. De ervaringen die het SSC hierin opdoet,
leveren best practices op die interessant zijn voor andere ministeries
die zich verdiepen in toekomstige satelliettoepassingen.
Samenwerking
De Luchtmacht kijkt dus uitdrukkelijk naar de ruimte, maar doet
dat niet alleen. In samenwerking met het Netherlands Space Office,
de eerder genoemde partners en andere ministeries, verdiept de
Luchtmacht zich in een verantwoord gebruik van de ruimte en in de
bescherming tegen dreigingen. Tevens kijkt de Luchtmacht naar
samenwerking met andere landen, zoals Duitsland, dat sinds 2010
een civiel-militair centrum heeft voor space security. Echter, deze
samenwerkingsverbanden zijn nog pril en dienen verder uitgewerkt
te worden. Ons uitgangspunt daarbij is dat we het niet spannender
en groter maken dan het is. Dat laatste bereiken we vooral door van
meet af aan interdepartementaal op te trekken in het werken aan
space security.
2
http://www.theguardian.com/science/2013/feb/15/
meteorite-explosion-shakes-russian
20 | Magazine nationale veiligheid en crisisbeheersing 2015 - nr. 5