FRAGMENTO

Horizontes del saber I
Kunturqa wañusqa aychakunata mikhuspa kawsan. Wañusqa ima
aychataña rikuspapas kunturqa mana aycha chiqanchu uraykamun,
aswanpas wañusqa uywata rikuspa pay patapi muyu muyurispa
phawaykachan, mana chaytaq maymantachus aycha allin rikukun,
chaymanta qhawan. Mikhunan aychata rikuspaqa huk p’unchawmantapas
iskay p’unchawmantapas chayraqmi qayllaykuyta atin.
Huk kunturqa huk p’unchawpi 5 kilu aychata mikhurquyta atin, kaqtaq mana
mikhusqalla pichqa simanapas kayta atillanmi.
Kunturqa mayhinatach ari miranpas, chayqa mana ancha yachakunchu.
Urqu kunturqa huk warmillayuq, payllawan wañunankama kawsan.
Mayqankaqpas wañuptillanmi qharitapas warmitapas maskakun.
Kunturpa mirayninqa kayhinam: chinawan urquwan tarinakusqanmanta,
munanakusqanmanta, runtusqanmanta, runtu uqllasqanmanta, chiwchi
kasqanmanta, mallqu qispisqa kanankamaqa iskay watamanta kimsa
watakamam hunt’akun.
Kunturpa yupayninqa Hurin América allpakunapi sinchitapuni pisiyarqun,
yaqapas kawsayninqa chinkarinman. Kunturtaqa runa ari wañuchispa
pisiyachin. “Kunturqa kawsachkaq uywakunatam hap’in” nispam runaqa
payta wañuchin. Huk runakunaqa “kunturpa aychanpas, tullunpas,
yawarninpas, phurunpas hampim” nispa chakullankutaq, chayraykum
kunturqa pisiyapun.
“Kunturqa mana wañuqmi” nispa inkakunaqa rimarqanku. Kanmi huk iñiy,
chaymi nin: “Kunturqa machuña kasqanta rikuspataq, kallpanta pisiyaqta
qhawarispataqsi, aswan hatun sayaq urqu pataman wicharquspas,
raprantapas mana kicharispallas chakinkunatapas mana hayt’akuspallas
qaqa ukhu ukhuman urmaykamun, chaypis kunturpa apu kayninqa
tukukun”. Kunturpa kay wañuyninqa ñuqanchikpa unanchasqallanchik,
Kunturqa kayhina wañuy tarisqanwanqa yapamantas q’isanman kutin,
qaqa urqukunaman, chaypitaq musuq kawsaynin qallarillantaq, huk
kawsaqkunapas chayhinatam muyunchik.
Kunturqa unanchanmi kallpatapas, yuyaytapas, hatun kaytapas, qhari
kaytapas. Anti llaqtakunapi tiyaq runapaqqa ancha yupaychasqam karqan
manaraq wak runakuna kay América sutiyuq allpaman chayamuchkaptin.
Kunturqa mana ari allin, mana allin kawsayllatachu ñawpaqmantaraq
willakurqan, paypa munayninmantam intipas sapa paqarin lluqsimurqan.
Payqa kallpanwanmi tayta Intita lluqsichimurqan, chaymantataq hanaqman
wichachispa urqu patanta purichirqan, chayhinata ari kawsaytaqa
muyuchirqan.
110