FRAGMENTO
FRAGMENTO
FRAGMENTO
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Horizontes del saber I<br />
Qispiy taripayrayku maqanakuykuna<br />
Francia Mama llaqtapi hatarispa kawsay t’ikrayqa Europa allpakunapi<br />
kamachikuq riyniyuq llaqtakunaqa ñawinkuta kicharisqaku, chayraykutaq<br />
kaypiraq chaypiraq kutipakuspa maqanakuykuna hatarisqa, qhipamanqa<br />
1815 watapi Waterloo sutiyuq maqanakuypi Napoleón Bonaparte<br />
sutiyuq kamachikuq riyta atiparqapusqaku; chaypim chay kutipakuykuna<br />
tukuchapun.<br />
1804 watapi Napoleónqa Francia llaqtapa riyninmanta pilluchikusqa,<br />
chayraykutaqmi payqa kamachikusqa Europapa huk mama<br />
llaqtakunamanpas Francia Mama llaqtapa tropankuna yaykunanpaq.<br />
Europa llaqtakuna chayhina tarikuspas ari, Napoleónqa 1808 watapi España<br />
Mama llaqtaman yaykurparisqa, qhipamantaq wawqin Joséta chay mama<br />
llaqtapi “riyninmi kanki” nispa saqisqa.<br />
España llaqtaqa riykunapa makillanpipuni kasqa, chaysi Francia riykunapa<br />
makinpi tarikuspaqa mana hunt’asqachu kasqaku; qallariypiqa qatirparisqa<br />
Fernando VII sutiyuq España riytaraq yapamanta riy kananpaq yanapasqaku;<br />
qhipamanqa pisi pisimanta kay yanapaqkunapas allinta yuyaykukuspa<br />
riykunapa makinpi kaytaqa manaña munasqakuchu, “aswanpas España<br />
llaqtata riykunapa makinmanta qispichisunchik” nispa yuyasqakupas<br />
llamk’asqakupas.<br />
América llaqtakunapi paqariq España llaqtamanta taytayuq runakunaqa<br />
taytankupa llaqtanmanta qispiyta munasqaku, paykunapas kay<br />
paqarisqanku llaqtakunapi kamachikuq kayta munasqaku, kaqtaq ima<br />
ruraykunapipas churakuytapuni maskasqaku, paykunaqa “allpanchikpiqa<br />
ñuqanchikmantam imapiña llamk’aspa kawsaykuna tariypas, pikunawan<br />
qhatunakuypas” nispa yuyaychakusqaku, chayraykutaq Españamanta<br />
qispiyta munasqaku.<br />
España riymanta qispiy ñanqa qallarisqa Juntas de Gobierno sutiyasqa<br />
paqarichiywan. Chaymi 1808 watapiraq junta de gobiernokuna<br />
Méxicopipas, Montevideopipas paqarisqa. Chaymanqa 1809 watapi junta<br />
de gobiernokunaqa paqariypi qatillasqataq Boliviapipas, Ecuadorpipas;<br />
qhipaniq watakunamantaq 1810 watapi junta de gobiernoqa<br />
paqarillasqataq Venezuelapipas, Argentinapipas, Colombiapipas,<br />
Chilepipas.<br />
Grito de Dolores sutiyuq qapariywanmi México llaqtapa qispiy kawsayman<br />
taripananpaq maqanakuykunaqa qallarisqa. Miguel Hidalgo y<br />
Costilla sutiyuq tayta kuras ñak’ariq llaqta masinkunataqa kayhinata<br />
97
Change language