Dantza tradizionalenloraldiaLa revitalización delas danzas tradicionalesThe Flourishing ofTraditional DanceTokian tokiko tradizioei eutsi eta <strong>dantza</strong> lokalak biziberritzendituzten herri elkarteez gain, euskal <strong>dantza</strong>renikusmiran zeresan handia izan dute jardueraesparru handiagoak landu dituzten <strong>dantza</strong> taldeak.Gerra Zibilaren aurreko zenbait ikuskizun eta taldek–Saski Naski, Eresoinka eta Elai-Alai batez ere– frankismoarenlehen hamarkadetako taldeen lan-lerroamarkatu zuten, suiteak, estanpa folklorikoen eszenaratzeaeta <strong>dantza</strong>kera eslizatua haizatuz.Argiaren itzala1965ean, Argia <strong>dantza</strong>ri taldearen agerpenak ordurartekodinamika irauli zuen. Tokian tokiko tradizioakikertu eta, fideltasuna eta disra uztartuz herrietako<strong>dantza</strong>k antzokietan taularatzeari ekin zion. Horrekinbatera, tradizioaren egitura koreografikoak etasistema sinbolikoak aintzat hartuta sorkuntza lanakbultzatu zituen, bildutako errepertorio tradizionalaosatuz. Juan Antonio Urbeltzen zuzendaritza teorikoeta koreografikoak, Marian Arregiren gidaritza musikalak,eta jantzi, <strong>dantza</strong> eta musikan buru-belarriaritzeko prest zen lan-taldeak gorpuztu zuen Argiak<strong>dantza</strong>ri ekarri zion iraultza.Herrialde eta gai zehatzen inguruan antolatutakoikuskizun monografikoen bidez, itzalean maiz, desagertzearaskotan, eta zenbaitetan erabat galdutazeuden errepertorioak berpiztu eta zirkulazioan jarrizituen Argiak. Nafarroa (1970), Gipuzkoa (1972), Lapurdi(1974) eta Zuberoa (1978) herrialdeei buruzko<strong>dantza</strong>-programa monografikoek goik behera aldatuzuten euskal dantzen argazkia. Argiaren akuiluakzuzpertuta, beste hainbat taldek jarraitu zioten bideari.Aipatzekoak dira, besteak beste, Iruñeko OrtzadarrekNafarroako folkloreaz egindako bilketa etaberregiteak, Galdakaoko Andra Mari <strong>dantza</strong> taldeakBizkaiko eta Nafarroako dantzei buruz egindako ekarpenakedo Begiraleak taldeak Lapurdiko inauteriarenberrezartzean egindako lana, 30 urteren buruanUnescoren materia-gabeko ondare izendapena eskuratzekobidean dagoena.
41Argia <strong>dantza</strong>ri taldea, Muriska (1989)El grupo de baile Argia, Muriska (1989)The Argia dance group, Muriska (1989)Además de las asociaciones que manenen las tradicionesy recuperan las danzas locales, los grupos dedanzas que han trabajado en ámbitos más amplioshan tenido gran importancia en el panorama de lasdanzas vascas. Algunos espectáculos y grupos dedanza anteriores a la Guerra Civil (principalmente,Saski Naski, Eresoinka y Elai-Alai) marcaron las líneasdirectrices de los grupos de las primeras décadas delfranquismo e impulsaron modelos coreográficos confuerte presencia de suites, estampas folclóricas y unafuerte eslización en la forma de bailar.La sombra de ArgiaLa irrupción en 1965 del grupo de danza Argia revolucionóla dinámica seguida hasta el momento. Se invesgarontradiciones locales y, combinando el rigorcon la brillantez interpretava, se desarrolló un nuevomodelo de puesta en escena de las danzas tracionales.Se impulsaron trabajos de creación parendode la base de las estructuras coreográficas y los sistemassimbólicos tradicionales y se arculó un amplioun repertorio tradicional. El cambio de paradigmaArgia trajo al mundo de la danza vasca se cimentó enla dirección teórica y coreográfica de Juan AntonioUrbeltz, la orientación musical de Marian Arregi y eltesón de un grupo de trabajo que abarcaba vestuario,danza y música.A través de espectáculos coreográficos monográficossobre regiones y temas concretos, Argia recuperóy puso en circulación repertorios que estabanolvidados, a punto de desaparecer y, en ocasiones,As well as local organisaons maintaining local tradionsand reviving local dances, more ambiouskinds of acvies developed by dance groups havealso been important as regards the percepon ofBasque dance. Before the Spanish Civil War severalgroups and performances –especially Saski Naski,Eresoinka and Elai-Alai– developed a working modelfor groups to follow during the inial decades of thesubsequent Franco regime, by encouraging suites,bringing folkloric images to the stage and styliseddance.The Shadow of ArgiaIn 1965, the creaon of the Argia dance group revoluonisedthe dynamic that had existed to that me.Aer researching local tradions, blending accuracyand elegance, the group began to perform tradi-onal village and town dances in theatres. Togetherwith this, it also promoted innovave work based ontradional choreographic structures and symbolicsystems, perfecng the tradional repertoire it hadcompiled. The revoluon Argia brought to Basquedance was embodied by the theorecal and choreographicleadership of Juan Antonio Urbeltz, the musicaldirecon of Marian Arregi, and a working groupdeterminedly ready to appear accurately dressed,dance and perform music.Through monographic shows arranged around specificterritories and subjects, Argia revived and circulatedrepertoires that had oen been le in theshade, were frequently on the point of disappear-
- Page 4: Euskal Kultura SailaColección Cult
- Page 8 and 9: Dantza, komunikazioaeta nortasunaDa
- Page 10 and 11: 8Fandangoa, Oiartzunen (1839) / Fan
- Page 12 and 13: 10Aurresku, Elorrion (1880) / Aurre
- Page 14 and 15: Pas de BasqueEzpata-dantzak, trokeo
- Page 16 and 17: 14Arku-dantzariak, XX. mende hasier
- Page 18 and 19: 16 bestek. Europa osoa korritu berr
- Page 20: 1860ko hamarkadan euskal kulturaren
- Page 23 and 24: tumbre de vaciar calabazas, introdu
- Page 25 and 26: son grandes bailarines. “Los negr
- Page 27 and 28: 25Txantxoak, Abaltzisketan (2005),
- Page 29 and 30: Los talai-dantzariak de Amezketa ba
- Page 31 and 32: Korpus dantzak, Oñan (2006)Danzas
- Page 33 and 34: Miguel y Cristo, representadas por
- Page 35 and 36: espadas), aunque muchos ni siquiera
- Page 37 and 38: Los giros de los puñales en una y
- Page 39 and 40: zas, como los que se bailan en el a
- Page 41: una imagen de unidad y cohesión. L
- Page 45 and 46: perdidos por completo. Los programa
- Page 47 and 48: tradicional y creando espectáculos
- Page 49 and 50: grandes o capitales los que se enca
- Page 51 and 52: la primera mitad del siglo XX, la t
- Page 53 and 54: Hnuy illa… (2008) son las princip
- Page 55 and 56: Además de las oportunidades para v
- Page 57 and 58: Siguiendo el camino de los vascos q
- Page 59 and 60: el donosarra Álvaro de la Peña cr
- Page 61 and 62: Monte Carlo; Iratxe Ansa y Jorge No
- Page 63 and 64: mayor parte de los bailarines está
- Page 65 and 66: Si existe una ciudad vasca que haya
- Page 67 and 68: un espectáculo neoclásico de cali
- Page 69 and 70: Han pasado más de cuarenta años d
- Page 71 and 72: en la compañía de danza Traspasos
- Page 73 and 74: 71Matxalen Bilbao, Mus (2003)ción
- Page 75 and 76: dos los recursos que el cuerpo ofre
- Page 77 and 78: Calendario de danzasDANZAS TRADICIO
- Page 79 and 80: BibliografiaBibliografía / Bibliog
- Page 82: 80Oier Araolaza Arrieta(Elgoibar, 1