Aurkibidea - Erein Argitaletxea

ANTZINAKO EGIPTO
Mundu honetaz kanpoko bizitza badela eta izaki
guztien, bizidunen eta bizigabeen, arteko lotura irmoa
dela, horra antzinako egiptoarrek zituzten bi
funtsezko sinesteak. Hain zen garrantzitsua haien
erlijio politeista –hartara bildu zir en Egiptoko lurraldeetako
sinesteak eta jainkoak, bai eta faraoia,
gizakien artean bizi zelarik, gizakien eta jainkoen
arteko jainko bitartekaria zelako ustea–, non guztiz
arrazoitzen baitzen har en arabera piramide
itxurako gizarte-egitura zurruna, faraoia goiko erpinean
jaun eta jabe. Inbasio, bar ne-gatazka eta
krisialdi askorengatik ere, hiru mila urtean ez ziren
zibilizazio hartan funtsezko sinesteak, gizartea eta
arte moldeak modu esanguratsuan aldatu.
Halatan, erlijio eta hileta-errituen guztiz mendean
egon ziren antzinako Egiptoko arte moldeak.
Antzinako Egiptoko kronologia
– Inperioen aurreko aldia
(K.a. 2900-2575). I-III. dinastiak.
– Inperio Zaharra (2575-2134).
IV-VIII. dinastiak.
– Inperioen arteko lehen aldia
– Inperio Ertaina (2040-1640).
XI-XIV. dinastiak.
– Inperioen arteko bigarren aldia
– Inperio Berria (1550-1070).
XVIII-XX. dinastiak.
Ordutik aurrera hainbat gainbeheraldi ezagutuko
zuen Egiptok eta err ege nubiar eta persiarren
gobernupean egon zen, K.a. 332. urtean Alexandro
Handiak konkistatu zuen arte. Konkista haren
ondorioz sortu zen K.a. 304an Tolomeotarren
dinastia, Erroma K.a. 30. urtean Egiptoz jabetu
zen arte agintean egongo zena.
Errenazimentura arte kultura guztietan gertatuko
zen moduan, ez zen artearen gaineko ideia garbirik,
bai ordea ongi eginiko lanarena, hau da, aintzat
hartua zen helburuari begira aproposa zen lanarena.
Halatan, artisau soiltzat, igeltseroen modu
37
berean, hartu izan ziren eskultoreak eta pintoreak,
eta harrera eta barne-antolakuntza arau zorrotzez
zaintzen ziren gremioetara biltzen ziren zenbaitetan,
Deir-el-Medina herrian gertatuko zen bezala.
Halarik ere, bestelako estatusa zuten arkitektoek,
goi-mailako nobleziar en, apaizgoar en edo
funtzionarioen artekoak baitziren eskuarki.
ARKITEKTURA
ANTZINAKO EGIPTO
Erlijio edo hileta-funtzioa zuen egun ezagutzen
dugun arkitektura egiptoar guztiak. Jaur egi eta
etxe arruntei buruz, pintur etako irudien edo maketen
bitartez iritsi zaizkigun lekukotzak baizik ez
ditugu ezagutzen, zimenduez gainera. Material
askoz hauskorragoak, pezoa eta adreilua, erabiliko
zituzten seguruenik horrelako eraikinetan.
Mundu honetakoaz kanpoko bizitzar en ideia horren
garrantzitsua zelarik, logikoa zen hilobi handiak
eraikitzerakoan harria erabiltzea, eraikin haien
sendotasuna bermatzearren, ezinbestekoak baitziren
hilobi haiek Kak edo arimak beste bizitzarako
bidaia onik egingo bazuen.
Adreiluzko eraikuntza-lan batzuetan estalki gisa zirkulu
erdiko ganga bideratu bazuten er e, arkitrabeestalkiak
erabili zituen beti erlijio-arkitektura egiptoarrak
eta, beraz, ezinbesteko zuten haiek zutabea.
Era askotan landu zituzten egiptoarr ek zutabeak,
enbor eta kapitel mota ugari erabiliz. Halatan, honako
kapitel eta zutabe mota hauek bereiz daitezke
haien artean: loto itxurakoak, papiro itxurakoak,
palmondo itxurakoak , protodoriarrak eta hathoriarrak
(horrela deituak Hathor jainkosa emakume
aurpegiz eta behi belarriz azaltzen dutelako).
Esanahi sinboliko zehatza zuen haietako bakoitzak.
Tenplu eta hilobietako hormak oparo apaintzen eta
dekoratzen zituzten baxuerliebeen bitartez eta,
hauek bezala, polikr omaturik ageri zir en zutabeak
eta beste arkitektura-elementu batzuk ere.
Hileta-arkitekturaren barruan, aipagarri dira:
– Mastaba. Piramide moztuaren itxura zuen. Huraxe
da monumentu zaharr ena, Inperio Zahar
guztian zehar erabili zena.