Arkitektura paleokristaua Milango ediktuaren ondoren Kultu kristaua Milango ediktuaz onartu eta urte gutxitara aldarrikatu zen kristautasuna inperioko erlijio ofizialtzat. Erabaki haren bultzadaz, proiektu handiagoz aberastuko zen arte kristaua eta lehen mailako artista eta artisauak bildu zir en ekimen haietara. Lehengo basilika err omatarren er eduari jarraiki (hiru nabeko oina, basilika-oina alegia, zurezko estalki batez hornitua) eraiki ziren eliza gehienak. Patio bat zabaltzen zen aurrealdean, atrio izenekoa, eta atari bat luzatzen atrioar en eta eliz barruaren artean, nartex delakoa. Jende guztia sar zitekeen atrioan, kristaugaien lekua zen nartexa eta gune hartatik segitzen zituzten kultuaren araberako errituak. Izan ere, bataioa eta iniziazio-sakramentuak hartuak zituztenak baizik ez zitezkeen elizan berean sartu. Baziren halaber oin zentraleko eraikinak, or o har eliza txikietarako uzten zirenak. Gisa horretakoak izaten ziren martiruum direlakoak, santu martiriren baten ohor etan jasoriko elizak, bai eta mausoleoak eta bataiategiak ere. A B Pintura, mosaikoa, eskultura eta erliebea Garrantzi berezia eman zitzaion espirituari eta joera honen eragina jaso zuen plastikak, idealizaziorako alder diak nabarmenduz, irudien aurr ez aurreko perspektibak lehenetsiz eta, hitz batean, naturalismoarekiko halako destaina eta er deinua erakutsiz, espirituaren alde (naturar en eta espirituaren arteko gatazka, egun ere modu batean dirauena, zabaldu zen horrenbestez). Milango ediktuaren aurr eko garaian halako trakeskeriar en ondorioa baizik ez zena estilo bihurtuko zen ondoren, forma dotoreagoz eta kalitate handiagoz. Garai hartan, bazter or o zabaldu zen elizak mosaikoz dekoratzeko eta sarkofagoak harrian zizeldu eta edertzeko joera, eta objektuak urr e, zilar eta boliz lantzeko antzea. 78 ▲ B ▲ A Santa Konstantza eliza. Erroma. 400. Oin zentralekoa, mausoleo gisa eraiki zuten enperadore Konstantinoren alabaren ohoretan. Kanpoaldean ez du dekoraziorik ez estaldurarik ageri, eta begi bistan ageri dira adreiluak. Deanbulatorio edo ingurabide bat zabaltzen da barnealdean, erdiko gunearen inguruan. Martiruum izeneko elizen moldeko egitura da hau, arte bizantziarrean bezala (arte paleokristauaren jarraitzaile petoa izan zen arte bizantziarra alderdi askotan) omeiarren arte islamiarrean ere erabiliko zena. Berezkorik ez zutelarik, kopiatu egin zuten omeiarrek eraikin molde hau (Jerusalengo Haitzeko Meskitan ikus daitekeen bezala). Lehen San Pedro basilika. Erroma. 400. Perspektiba eta ebakidura. Oro har, oina hiru nabekoa bazen ere, bost ziren kasu honetan, horren eliza garrantzitsuari zegokion moduan.
A B 79 ARTE PALEOKRISTAUA ▲ A ▲ B Junio Basoren sarkofagoa. Erroma. 359. Bi zerrenda horizontaletan banatzen da espazioa eta bost gunetan zatitzen haietako bakoitza, zutabeen bidez. Itun Zahar eta Berriko pasarteak aurkeztu ziren gune haietan, eta zizellanean askoz garrantzitsuagoa da narrazioaren argitasuna irudien naturalismoa baino. Garai hartako pertsonaia aberats batek egin zuen sarkofago honen mandatua. Artzain Ona. Gala Plazidiaren mausoleoko mosaikoa. Ravena. 450.