Aurkibidea - Erein Argitaletxea
Aurkibidea - Erein Argitaletxea
Aurkibidea - Erein Argitaletxea
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Hirien egitura<br />
Hesituriko mendi baten inguruan hedatu ziren hiri<br />
asko (akropolis = goi hiria) eta, hiriaren babeserako<br />
azken lerr oa izateaz gainera, goialde haietan<br />
eraiki zituzten greziarrek tenplu nagusiak edo hiriko<br />
santutegia. Kaleak igarobidetzat hartuak ziren<br />
eta irregularra zen haien trazaera. Etxebizitzak antzekoak<br />
ziren kanpoaldetik eta gizarte klaseak ez<br />
ziren auzoen arabera banatzen.<br />
Berebiziko garrantzia zuen agora delakoak Greziako<br />
hirietako bizitzan. Hiri err omatarretako foruaren<br />
antzeko funtzioa betetzen zuen plaza publiko<br />
handi zabal hark, hartara jotzen zuten<br />
55<br />
A<br />
hiritarrek bilera politikoetan parte hartzera edo<br />
merkataritza trukeak bideratzea, eta zer emonia<br />
batzuen gertalekua er e bazen aldi ber ean. Atari<br />
zutabedunez inguraturik zeuden agora haietako<br />
batzuk, Stoa izenekoak, eta haien inguruan eraiki<br />
ohi ziren Bouleterion (Batzar Etxe baten modukoa)<br />
eta beste etxe nagusi batzuk.<br />
Aro klasiko eta helenistikoetan, hirigintza mailako<br />
irizpide arrazionalagoak bideratu nahi izan zir en,<br />
kale-ordena ortogonalen araberako oinplanoen<br />
bitartez eta osasun eta saneamendurako irizpideak<br />
gogoan edukirik. Asmo horien adibidea dugu<br />
Miletoko hiri-egitura berria, Hippodamosek K.a. V.<br />
mendearen lehen erdialdean diseinatu zuena.<br />
ARTE GREZIARRA<br />
B<br />
▲<br />
A<br />
Atenastarren<br />
thesauroa, Delfosko<br />
santutegian.<br />
In antis eraikin txiki bat<br />
zen atenastarren<br />
Thesauroa,<br />
atenastarrek Apolo<br />
jainkoari eginiko<br />
dohainen gordailua.<br />
Eraikin txikiak ziren<br />
thesauroak eta<br />
berezko lekua bete ohi<br />
zuten temenos edo<br />
santutegietan,<br />
gainerako guztien<br />
aurrean irudi ederrena<br />
eskaintzeko balio<br />
baitzuen hiriak bere<br />
jainkoaren ohoretan<br />
eraikitakoak.<br />
B<br />
Muino baten gainean<br />
eraiki zen Atenasko<br />
akropolia (goi hiria<br />
esan nahi du<br />
akropolis hitzak),<br />
mizenastarren<br />
garaian lehen Atenas<br />
sortu zen eremuan.<br />
Alboko eremuetara<br />
zabalduko zen<br />
gerokoan hiria, eta<br />
hiriaren jainkosa<br />
zaindari Atenearen<br />
santutegi bilakatu zen<br />
muino hura. Persiarrek<br />
K.a. 490. urtean hiria<br />
arpilatu eta suntsitu<br />
eta gero, akropolia<br />
berreraikitzea<br />
proposatu zuen<br />
Periklesek, hiriko<br />
orduko agintari<br />
gorenak,<br />
eraberritzearen eta<br />
persiarren aurka<br />
lorturiko garaipenaren<br />
ikur gisa. Fidias<br />
eskultoreak jaso zuen<br />
proiektua<br />
koordinatzeko<br />
agindua. Partenonez<br />
gainera, beste hiru<br />
eraikin handi dira<br />
aipagarri: Propileoak<br />
(santutegirako sarrera),<br />
Erekteion eta Atenea<br />
Nikeren tenplua.<br />
Haiekin batean,<br />
gogoan hartzekoak<br />
dira esparru santu<br />
hartan ugari azaltzen<br />
diren estatua bikainak<br />
eta beste elementu<br />
batzuk.
Change language