09.06.2013 Views

Download del file - Gruppo Archeologico Salernitano

Download del file - Gruppo Archeologico Salernitano

Download del file - Gruppo Archeologico Salernitano

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

decens sapiens humilis iocunda marito / vertisti in gemitus<br />

gaudia tanta meos / sed tibi nil potuit mors haec tam saeva<br />

nocere / de meritis veniens nam tua vita manet / hac quoque<br />

nata iacet Petronia sorte perempta / quam tecum iunxit<br />

mortis acerva dies. / Hic requiescit in pace Fortunata<br />

cl(arissima) fem(ina) coniux / Petri v(iri) c(larissimi)<br />

pat(ris) pau(perum) qui vixit / annos pl(us) m(inus) XXXVI<br />

cum filia Petronia / annorum sex deposita in pace sub d(ie)<br />

VII Kal(endas) / Feb(ruarias) indict(ione) [- - -]». (L’iscrizione<br />

proveniva da Ravello: CIL X 664 = CLE 1440 = I.I., Salernum<br />

- a c. di V. Bracco, 1981- p.93, n.168; LAMBERT cds c , Allegati,<br />

testo n.2; EADEM cds d . La traduzione proposta nel testo è di<br />

chi scrive).<br />

25 A partire dal IV sec. si generalizzò ovunque l’uso quasi<br />

esclusivo <strong>del</strong> solo cognomen, che corrisponde al nostro<br />

nome proprio; rari esempi di attardamento <strong>del</strong> sistema<br />

binominale/trinominale a livello di singole realtà locali,<br />

soprattutto nel territorio <strong>del</strong>le antiche diocesi di Aeclanum<br />

e Benevento, si riscontrano generalmente in testi di individui<br />

di alto rango dichiarato (cf. LAMBERT cds b ).<br />

26 CIL X 3310/11: «C(aius) Nonius Flavianus / plurimis annis<br />

orationibus petitus natus vixit anno uno / m(enses) XI in<br />

cuius honorem basilica haec a parentibus adquisita / contectaquae<br />

est requievit in pace XVIII kal(endas)<br />

ian(uarias)», («Caio Nonio Flaviano, richiesto con preghiere<br />

per molti anni, una volta nato visse un anno e 11 mesi.<br />

In suo onore questa basilica è stata acquistata e dotata di<br />

un tetto dai suoi genitori. Riposa in pace nel diciottesimo<br />

giorno dalle calende di gennaio (il 15 dicembre)». Il termine<br />

‘basilica’, come già sottolineato a suo tempo dal mons.<br />

Galante, è da intendersi come una cella memoriae, un piccolo<br />

mausoleo privato (GALANTE 1987, pp.79-82).<br />

BIBLIOGRAFIA<br />

Corpora<br />

CIL, Corpus Inscriptionum Latinarum, Berolini 1863 ss.<br />

ICI, Inscriptiones Christianae Italiae septimo saeculo antiquiores,<br />

Bari 1985 ss.<br />

II, Inscriptiones Italiae, Roma 1931 ss.<br />

ILCV, Inscriptiones Latinae Christianae Veteres, ed. E.Diehl,<br />

voll. I-III, Dublin – Zürich 1970 (1925 1 ;1927 1 ; 1931 1 ); vol. IV,<br />

Supplementum, edd. J.Moreau – H.I.Marrou, Ibidem 1967.<br />

* * *<br />

Archéologie du cimetière chrétien 1996, Actes du 2 e Colloque<br />

A.R.C.H.E.A., G.D.R. 94 du C.N.R.S., Sociétés et cadres de vie<br />

au Moyen-Âge: Approches archéologiques, Orléans 1994, a c.<br />

di H. Galinié – E. Zadora Rio, Tours.<br />

ARIÈS PH. 1977, L’homme devant la mort, Paris (ed. it. 1985,<br />

L’uomo e la morte dal medioevo ad oggi, Bari).<br />

IDEM 1980, La liturgie ancienne des funérailles, «La Maison<br />

Dieu», 144, pp.49-57.<br />

Burial Archaeology 1989, Burial Archaeology. Current<br />

Research, Methods and Developments, a c. di Ch. A. Roberts<br />

- F. Lee – J.Bintliff, “BAR”, British Series, 211.<br />

COENEN L. 1991, s.v. Morte, in Dizionario dei concetti biblici<br />

<strong>del</strong> Nuovo Testamento, a c. di L. Coenen – E. Beyreuher – H.<br />

Bietenhard, Bologna (Woppertal 1970 1 ), pp. 1024-1039.<br />

DE CHIRICO L. 2007, s.v. Morte, in Dizionario di Teologia evan-<br />

SALTERNUM<br />

- 10 -<br />

27 Stefano II fu duca di Napoli dal 755 e vescovo dal 767; il<br />

figlio, che egli si associò nel ducato, fu ostaggio di Arechi<br />

II a Benevento nel corso di una guerra tra Napoletani e<br />

Longobardi beneventani. Il carme, in distici, è acrostico<br />

nelle lettere iniziali degli esametri. L’iscrizione è giunta per<br />

tradizione indiretta (RUSSO MAILLER 1981, pp.83-86).<br />

28 «Caesarius Consul, teneris sublatus in annis,/ Hic recubat;<br />

moriens vae Ubi Parthenope!/ Aeternum medio gestas in<br />

pectore vulnus;/ Militibus periit murus et arma tuis./ Et<br />

mea, qui hunc genui, vos vulnera flere parentes, /Qui sobolum<br />

cupitis tam bene sorte frui. /Sors mea deterior dulcis in<br />

funere nati, /Cuius flamma meum pectus ubique cremat.<br />

/Aptus erat cunctis verbo, probus in actu; in /Consilio sollers,<br />

fortis ad arma simul. /Rex Romae praecelsa Novae quo<br />

sceptra reguntur, / Praetulit hunc nostra civibus urbe suis.<br />

/ Istius auxilio longeva paterna senectus /Tuta regebantur,<br />

tamque quietus eram. /Virtus, ingenium, pietas, patientia<br />

summa, /Vae cui cum genito tot periere bona! / Sic blandus<br />

Bardis eras, ut foedera Grais / Servares sapiens inviolata<br />

tamen. /Consul, post praesul genitor monumenta parabi,<br />

/Cui fuerat curae condere membra patris. /O mihi non prolis<br />

tantum sed collega fidus, /Cui tantos linquis quos tuus<br />

auxit amor. /Nutritus obses Arichis moderamine sancti,<br />

/Salvasti patriam, permemorande, tuam. /Sex quater et<br />

binos hic iam trascenderat annos /Cum flamen Christo reddidit<br />

aethre suum. / Vita senis tenuis post nati funus acervum,<br />

/Post illum paucis credo diebus eam. /Lux te praecedat<br />

Christi, carissime fili, /Sancte Ianuari quod peto posce<br />

Deum. /Depositus est XII Kalendas Octobris, imperante<br />

novo /Costantino et Eireni Aug., anno XIIII, Ind. XII» (RUSSO<br />

MAILLER 1981, pp.83-86).<br />

gelica, a c. di P. Bolognesi- L. De Chirico – A. Ferrari,<br />

Giungano (NA), pp.472-474.<br />

DE RUBEIS F. 2007, Rappresentatività sociale <strong>del</strong>le epigrafi tra<br />

IV e X secolo, in Archeologia e società tra tardo antico e alto<br />

medioevo, 12° Seminario sul tardoantico e l’alto medioevo,<br />

Padova 2005, a c. di G.P. Brogiolo – A. Chavarría Arnau,<br />

Mantova, pp.387-399.<br />

DUCOS M. 1987, Le juriste romain et la mort, dans La mort,<br />

les morts et l’au-<strong>del</strong>à dans le monde romain. Actes du<br />

Colloque, Caen 1985 (éd. F. Hinard), Caen, pp.145-257.<br />

FÉVRIER P.-A. 1987, La mort chrétienne, in Segni e riti nella<br />

chiesa altomedievale occidentale, XXXIII Settimana <strong>del</strong><br />

Centro Italiano di Studi sull’Alto Medioevo, Spoleto 1985,<br />

pp.881-952.<br />

GALANTE G. A. 1987 (ms. ined. XIX sec.), La catacomba di<br />

S.Severo in Napoli (a c. di G. Rassello), Napoli.<br />

GEARY P. J. 1994, Living with the dead in the Middle Ages, New<br />

York.<br />

LA ROCCA C. 1997, Segni di distinzione. Dai corredi funerari<br />

alle donazioni ‘post obitum’ nel regno longobardo, in L’Italia<br />

centro-settentrionale in età longobarda, Atti <strong>del</strong> Convegno,<br />

Ascoli Piceno 1995, a c. di L. Paroli, Firenze, pp.31-54.<br />

EADEM 1998, Donare, distribuire, spezzare. Pratiche di conservazione<br />

<strong>del</strong>la memoria e <strong>del</strong>lo status in Italia tra VIII e IX secolo,<br />

in Sepolture tra IV e VIII secolo 1998, pp.77-87.<br />

EADEM 2000, Rituali funerari nella transizione dai Longobardi

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!