View/Open

6 ESSAYS
6.1 PRETORIA: SUIDWESTELIKE KWADRANT - GERRIT JORDAAN
Gerrit Jordaan verwerf grade in Boukunde en Argitektuur aan UPE en 'n Meestersgraad in
Stadsontwerp aan Wits. Hy is verbonde aan die firma Holm + Jordaan + Holm, argitekte en
stadsontwerpers, wat nou betrokke is by bewaring en die stadsomgewing.
Stadskonteks en historiese agtergrond
Die suidwestelike kwadrant word gekenmerk as oorwegend staatsinstansies, stadsraadsdienste en diensnywerhede.
Met die nabyheid van die stasie en die goederewerf skep dit 'n baie sterk nywerheidsgerigte
atmosfeer en karakter. Die staatsgerigte karakter van hierdie kwadrant begin selfs by Kerkplein waar die
suidwestelike hoek uitsluitlik staats- en provinsiale instellings bevat. Min behuising kom in hierdie kwadrant
voor en die naglewe is beperk tot 'n paar nagklubs en restaurante. Die plasing van die stadsaal met
Pretoriusplein en die staats- en semi-staatsgeboue daarom verskaf aan hierdie kwadrant saam met die
stasie 'n mate van statigheid langs Paul Krugerstraat. Hierdie karakter verander baie vinnig na industrieel en
diensnywerhede. Met die “skoonmaak” vir die Skinnerstraatpadskema is dit duidelik dat die suidelike
gedeelte van hierdie kwadrant in die toekoms permanent vanaf die sentrale gedeelte afgesny sal wees.
Plekstruktuur
Die plekstruktuur word deur Paul Krugerstraat, Kerkstraat, Steenovenspruit en die spoorwerf langs Salvokop
begrens. Spoorwegeiendomme modifiseer die ruit in 'n mindere mate maar die rand wat daardeur geskep
word en die beperkte interfase het 'n groter invloed op die perseptuele aspek as op die stadsorde.
Steenovenspruit as natuurlike grens van hierdie kwadrant is totaal en al verswelg deur ontwikkelings van
Prinsepark en die Elektrisiteitsafdeling se werkswinkels.
Hierdie kwadrant se domain bestaan soos die res van Pretoria Sentraal uit 'n reghoekige ruitpatroon. Die
ruitpatroon is egter onvoltooid gelaat waar dit die spoorwegeiendomme bereik. Teen die suide van hierdie
kwadrant was daar, behalwe vir die spoorwegreserwes, baie min topografiese vereistes wat die ruit kon
modifiseer.
Weens die beperkte toeganklikheid in hierdie domein veral vanaf die suide is die stadsruit baie verwring om
toeganklikheid te verhoog langs Potgieter- en Schubartstraat. Met die ontwikkeling van Skinnerstraat is dit
baie duidelik dat die stadsorde met die growwer greinpaaie versnipper word.
Wat die breë karakter van hierdie domein betref word dit oorwegend ervaar as 'n plek vir aankoms of dienste
wat gelewer word hetsy industrieel of deur staatsinstellings. Die Pretoriusplein en Stadsaal verskaf egter 'n
groot mate van statigheid. Dit skep ook 'n suksesvolle skakel met die suidoostelike kwadrant deur middel
van die aksiale verwantskap tussen die Stadsaal en die Transvaal Museum.
Wat sentrums betref is die meeste staatsgerig. Die Landdroskantore, RGN sowel as die Ou Munt (wat nou
die Nuwe Kultuurhistoriese Museum gaan word) is daar nie groot sentrums wat duidelik uitstaan in die
kwadrant nie. Meeste van die sentrums is plaaslik van aard en staats- of semi-staats gebonde. Sentrums
soos die Dairy Mall het slegs plaaslike invloed omdat dit oorwegend staat maak op pendelaarbeweging.
Wat landmerk betref is die Stadsaal, Landroskantoor on RGN seker die mees uitstaande. Met die Provinsiale
Administrasiegebou word mens meer bewus gemaak van die pleinomgewing as van die kwadrant self. Ander
landmerke soos Verdedigingshoofkwartier en die Nuwe Tronk word slegs in die verbygaan ervaar. Die
verwantskap met die straat is egter totaal vernietig in die geval van die Verdedigingshoofkwartier. Die
aksialiteit en toeganklikheid na hierdie gebou is vir alle praktiese doeleindes vernietig.
Die Stadsaal as landmerk kom baie goed tot sy reg op Pretoriusplein.
63