de Moanne

19
een eeuwige interim, overal thuis en dus ook in Friesland.
Onbetrokken en koel zijn ze op elke plek in het land inzetbaar,
redenerend vanuit beproefde modellen, waarmee ze het altijd zo
hebben gedaan. Wat goed is voor de Randstad, waarom zou dat
niet goed voor Friesland zijn?
Niet dat ze opeens van elders komen, dat was altijd al zo.
Maar de toenemende kloof tussen de hectiek van de grote stad en
de idylle van de provincie heeft een nieuwe trend gecreëerd. Een
nieuwe lichting intellect belandt tegenwoordig in Friesland niet
als eerste, maar als laatste etappe in een carrière. De steile
bergetappes zijn voorbij, het vlakke land van het noorden wacht.
Ze wonen hier vaak ook niet, ze hebben hooguit een pied à terre.
Ze vormen de voorbode van de komende invasie van zwijgende
pensionado’s, die Friesland te wachten staat als straks de
Zuiderzeelijn klaar is. Het is de nieuwe braindrain uit de
Randstad van afbouwende, vergrijsde managers die snakken naar
rust en ruimte. Ik denk wel eens: zouden ze wel eens wat lezen?
Als dat zo is, dan toch zeker geen meeslepende roman of een
sprankelend essay, hooguit die gortdroge managementliteratuur
met stappenplannen en besturingsmodellen. De meesten hebben
ook geen abonnement op de Moanne. Wie dat wel heeft, zal
denken dat dit stuk op een ander slaat. Wie het niet heeft, is
misschien wel zo ijdel om alleen zichzelf in de spiegel te zien. Of
ze wijzen op Geert Dales, daar is toch ook niks mis mee? Als een
muis, die tegen een olifant zegt: ‘Wat stampen we, hè?’
‘Weg met de nostalgie! Weg met de folklore!’ riep Geert Dales
bij de opening van fotomanifestatie Noorderlicht in het Fries
Museum. ‘Weg met de grijze muizen!’, had hij beter kunnen
roepen. Leeuwarden zit niet te wachten op instant-wijsheden van
randstedelingen die in Friesland hun carrière afbouwen. Als deze
kretologie zal leiden tot een kritiekloze verhuizing van de collectie
van het Fries Museum naar het Zaailand (een kapitaalvernietiging
die tegelijk een cultuurvernietiging is), dan zijn we met deze
voortvarende burgervader van de regen in de drup beland. Geert
Dales is misschien wel de meest atypische variant van de
muisachtige knaagdieren (myomorpha) die momenteel in de
Friese hoofdstad rondloopt. Bij diens afscheid als wethouder in
Amsterdam heeft Rob Oudkerk hem in zijn column in de Spits
van 14 januari jl. als een andere diersoort getypeerd: een
‘driftkikkertje met streken en innemendheid’, maar ook als ‘een
groot beoefenaar van het ondergrondse politieke machtsspel’.
Daarbij verwees ook Oudkerk naar het boekje Hoe word ik een
rat? ‘Dat boekje’, zo stelde hij, ‘is niet meer aan hem besteed. Hij
kan het dromen!’
Maar hoe zit het met de echte grijze muizen? Zouden zij dit
boekje inmiddels ook gelezen hebben? Misschien ook wel. Wie
weet ligt het heimelijk thuis op het nachtkastje, als een exotische
fabel van een andere diersoort, vreemd en toch ook verwant.
Want als het om elektrochemie van hersenen gaat, verschilt de
muis niet zoveel van de rat. De een heeft wat meer dopamine, de
ander wat meer adrenaline, maar beiden hebben een uiterst
gevoelige neus voor macht.
de Moanne numer 8 oktober 2004
Taaltrotters
Wat binne de ferskillen en de oerienkomsten tusken talen? En
hoe beynfloedzje se inoar?
Sûnt septimber is der by Tresoar yn Ljouwert in
tentoanstelling oer meartalichheid: “Taaltrotters”. In lanlik,
multymediaal en ynteraktyf projekt foar bern fan 10 oant en mei
14 jier. De reis giet troch de bûnte rykdom oan talen yn ús lân:
de regionale minderheidstalen, dialekten yn Nederlân en
Flaanderen, mar ek de moderne frjemde talen en dy fan
migranten. En net te ferjitten nije talen as strjittetaal en SMS.
Bern mei in oare memmetaal as it Standertnederlânsk ûnderfine
dat se net allinnich taaltrotters binne, mar ek dat se “taaltrots” ha
meie. En dat elkenien, bewust of ûnbewust, meardere talen
brûkt. “Taaltrotters” reizigje troch de talen. Meiinoar, trochinoar.
De tentoanstelling nimt de bern mei yn in byldferhaal. Fjouwer
learlingen binne de klasse útstjoerd ûnder in les Nederlânsk en
moatte in oere letter weromkomme mei wat nijs. It is de
bedoeling dat it oer taal giet en dat de lerares der wat fan leart.
De besikers fan “Taaltrotters“ helpe de haadrolspilers by har
speurtocht en it plan: it meitsjen fan in liet.
Alle fjouwer haadpersoanen fertsjintwurdigje in spesifyk
taalkundich tema. De Surinaamsk-Nederlânske Mercé siket
klanken fia it Sranantongo fan har beppe en de babylûden fan
har broerke. De Turk Ahmet wennet yn Fryslân en is
ferantwurdlik foar de ritmes en yntonaasjes. It Flaamske famke
Lieve wol witte hoe’t de wurdfolchoarder yn sinnen is, en hoe’t
dy fan ynfloed is op de betsjutting. En Lukas út Rotterdam, dy’t
mei syn dôve broer gebaretaal praat, siket geskikte talen foar it
liet. Uteinlik komt er út by strjittetaal.
It projekt “Taaltrotters” is ûntwikkele troch Studio
Taalwetenschap yn Amsterdam yn it ramt fan it Europeesk Jier
fan de Talen (2001). Sûnt twa jier reiziget “Taaltrotters” de
Nederlânske en Flaamske musea bylâns, en oant 11 desimber is
de tentoanstelling yn Ljouwert. Skoallen dy’t meidwaan wolle,
moatte reservearje by Tresoar, telefoan 058-7890789.