de Moanne

More documents

Recommendations

Info

‘Ek’, ‘eefkes’, ‘ris’; net allinne dit stikje, it boek stiet der grôtfol mei: kin it der allegear út? Is dat ‘wist er’, ‘tocht er’, ‘Ja, dat soe er dwaan’ net folslein oerstallich? Wienen der gjin synonimen foar ‘grut’ te finen? Oan de iene kant bin ik der net wei fan, foaral by it lêzen fan de earste ferhalen stroffelje ik deroer. Tagelyk moat ik erkenne dat it net allinnich went, mar – sterker noch – ek syn útwurking hat. De werhelling fan ‘grut’ – it wurdt seis kear achterinoar brûkt om presys te wêzen – makket it jonkje, dat op in snein, ier yn ’e moarn, sûnder tafersjoch ûnder yn de keamer omspaant en dêr de boel ferrinnewearret, nammerste lytser. Al sjogge we de leafde, riede we de trauma’s of priuwe we de iensumens fan de minsken yn de ‘monotoane blokken’ fan de beskreaune wenwyk, tagelyk lizze al dat ‘wist er’, ‘tocht er’, ‘fûn er’ en soartgelikense útdrukkings de klam op de bliuwende anonimiteit fan de bewenners achter harren foardoarren. It hat itselde effekt as it gegeven dat de minsken noait in namme krije; it is ‘hy’ en ‘sy’ en – as it net oars kin – ‘beppe’, ‘heit’ of ‘mem’. Se wenje op nûmer ien, nûmer santjin of nûmer fiifentritich. Se dogge gewoane dingen en tinke gewoane dingen en it docht bliken dat yn it, sa op it earste each, algemiene en gewoane krekt it bysûndere skûlet. Sa is der in echtpear dat in kollektante oer de flier krijt en har it ferhaal oer harren hûs docht. Beide wenje der al jierren en kenne elkoar út ’e pinne, sa docht bliken út in knap skreaun twapetear; in dialooch sa’t dy by in soad minsken dy’t jierrenlang byinoar west ha en folslein op inoar ynspile binne, optekene wurde kin, mar by Krol in apart soart humor krijt: Wy sizze it sa faak tsjin ússels... sei er doe. ...wat hawwe wy it hjir goed, antwurde de frou. Faak sis ik tsjin har: je kinne better opneame wat wy hjir krigen, sei de man. Dan kinne je wat der nèt wie moai achterút hâlde, antwurde de frou. Dêrnei folget in hiele trits foardieltsjes dy’t it hûs hat, in ferrassing doe’t se har der nei wenjen setten en beide binne noch altyd grutsk, as wennen se der noch mar krekt. Soms sit de humor by Krol yn in dialooch as niis of yn de wize fan formulearjen, soms is in ferhaal op himsels humoristysk. In moai foarbyld fan it lêste spilet him ôf op nûmer acht, dêr’t in man foar it earst mei de âlden fan syn freondinne yn ’e kunde komt. Se wolle daliks dat er harren ‘heit’ en ‘mem’ neamt en hy wurdt bedoarn mei kofje, tee en lange fingers. De besite ferrint hilarysk, benammen as er, tsjin de ôfspraken mei de faam yn en nei him de hiele middei ynholden te hawwen, de fatsoenskoade trochbrekt mei antwurden as ‘hurde seks’ as de heit him ferget op de takomstperspektiven foar syn dochter. Sa rekket er syn famke kwyt: ‘Sa giet it, en ach, de iene kin de oare net de skuld jaan, en de oare ek net de iene, want it giet sa as it giet.’ In skrinend ferhaal spilet him ôf op nûmer fiif. It giet oer in mem en in jonkje dat noait gjin boarters mei nei hûs ta nimt. It hâldt de mem sa botte dwaande, dat se opsjocht tsjin syn thúskommen: ‘It leafst hie se, dat er hielendal net thúskaam.’ Mar is it jonkje it probleem? Nee, nei in gleske ranja fermakket dy him poerbêst mei syn autootsjes, mar de mem hat allinne de keamerplanten om har mei te fermeitsjen: ‘In mins slút him op yn syn eigen besit.’ Har eigen iensumens projektearret se sadanich op it bern, dat se it mar amper ferneare kin. Ek in moai ferhaal foar wa’t in tin feltsje hat, is nûmer achttjin, oer in man mei hypogondryske trekken. Yn ien rigeltsje wit Krol oan te tsjutten, dat de echtgenoate, dy’t him minachtet en útlaket, tagelyk sok syklik hâlden en dragen yn ’e hân wurket troch har man dêryn te stypjen: foer foar gedrachsterapeuten. romte Al hat elk nûmer syn eigen ‘ferhaal’, dochs wit Krol de bondel ta in ienheid te bringen. Is it yn it earste ferhaal in beuker dy’t allinne yn ’e keamer is, yn it lêste stiet de ferhúswein klear om fuort en sjocht de bewenner it lege hûs. Sil er nei in âldereintehûs? Guon dingen binne itselde as foar it boike op nûmer ien - sinnen út it earste ferhaal komme hast letterlik werom yn it ôfslutende ferhaal - oare dingen sjocht de bewenner oars tsjin oan. Bygelyks de romte, want wa’t lyts is, sjocht alles as grut en wa’t grut is, sjocht de dingen as lyts. De begripen ‘grut’ en ‘lyts’ binne ek motyf yn oare ferhalen, mar dan meast yn ’e figuerlike sin. Bygelyks op nûmer trije oer it famke dat besiket in sike hûn te fersoargjen, mar har lyts fielt om’t se de situaasje net yn ’e hân hat: ‘Alles wie grutter as har.’ (s. 21) In moai foarbyld is ek te finen op nûmer tsien wêryn’t ‘de romte om inoar te negearjen folle grutter wurden wie.’ (s. 58) It leit de link nei it begjin fan dat ferhaal: Se ieten. De tafel wie grutter wurden, like it. Miskien kaam it ek troch it lytse kleedsje, dat it tafelblêd mar foar de helte bedekke koe. Werhelling fan sinnen, mei subtile feroarings sadat in tema op pregnante wize nei foaren komt, is ien fan de skaaimerken fan Krol syn ferhalen. Op in tal nûmers, ûnder mear it earste en it lêste, nimt de skriuwer de lêzer net by de hân, mar lit er him sels rinne. It binne nammentlik net yn alle gefallen ôfrûne ferhalen mei in kop en in sturt, ‘sa’t it heart’, mar earder sekuere observaasjes, fragminten hast, wêrby’t de lêzer sels riede moat wat der oan ’e hân wêze kinne soe. En de besprekker? Ach, tocht se. Se lei it boek oan kant. Se stie in skoftsje foar it rút. Der soe wol ris reinwetter komme kinne. Hy hie oer de Geraniumstrjitte skreaun, wist se. Oan de oare kant de dyk dienen se de gerdinen wer ticht. Wol apart, fûn se. Jaap Krol, Nûmers. Utjouwerij Bornmeer, Ljouwert, 2004. 192 siden, 1 13,50 ∗ Beide te finen yn Kistwurk VII, 2002. ∗∗ Hjir, nr. 5, 2002. 38
39 de Moanne numer 8 oktober 2004 Josse de Haan & Identiteit ernst bruinsma ‘Is dat net it meast wichtige fenomeen dêr’t yn dizze (post)modernistyske wrâld om fochten wurdt?’ Skriuwer en útjouwer Josse de Haan hat in frjemde, rûzige tiid achter de rêch. Ferline jier stapte hy nei in soad tûkelteammen út de Koperative Utjowerij, yn 1970 mei troch him oprjochte. It wie in bedroefd ôfskied. Mei Trinus Riemersma rjochte De Haan yn maart 2003 fuort in nije útjouwerij op, fiif dagen neidat hy de KU ferlitten hie. It bedriuw ûntlient syn namme oan de maitiidsgoadinne fan de fruchtberens, Venus, en betsjut foar de âlde maten yn alle opsichten in nij begjin. It kredo is dat de útjouwerij op in soarchfâldige wize omgean sil mei de auteurs. Alle minsken dy’t by Venus belutsen binne, beynfloedzje en stimulearje elkoar op in kreative wize. Venus wol moaie boeken útjaan, aparte wurken oan ’e oarder stelle en debutanten helpe en oanmoedigje. Trotwaer
Page 1 and 2: de Moanne algemien-kultureel opinyb
Page 3 and 4: ‘Fanôf 1992 wenje ik elts jier i
Page 5 and 6: 5 de Moanne numer 8 oktober 2004
Page 7 and 8: 7 Lit it slachtoffer net allinne Al
Page 9 and 10: 9 h.p. linthorst-homan, eartiids ko
Page 11 and 12: 11 ra van der hoek & janni dekker d
Page 13 and 14: 13 nazar betsjut: sjen, ynsjoch, re
Page 15 and 16: 15 lykwols teksten oanbrocht dy’t
Page 17 and 18: 17 huub mous de Moanne numer 8 okto
Page 19 and 20: 19 een eeuwige interim, overal thui
Page 21 and 22: 21 Kultuer út 2001. Dêr is yn fê
Page 23 and 24: 23 och sa posityf oer de ‘ethisch
Page 25 and 26: 25 oplieding yn hiel oar wurk bedar
Page 27 and 28: 27 de Moanne numer 8 oktober 2004
Page 29 and 30: 29 literer tydskrift sunt 1969 Trot
Page 31 and 32: 2. Tiid op ’e kop, ’97 en it is
Page 33 and 34: de opskriften Blaujend beamte, druv
Page 35 and 36: libben, de dea, har begjinnen sei,
Page 37: 37 de Moanne numer 8 oktober 2004 T
Page 41 and 42: 41 nei Kikkerjaren - seach ik de op
Page 43 and 44: 43 It libben liket hast ien ‘écr
Page 45 and 46: 45 de Moanne numer 8 oktober 2004 P
Page 47 and 48: 47 de Moanne numer 8 oktober 2004 T
Page 49 and 50: 49 de Moanne numer 8 oktober 2004 D
Page 51 and 52: 51 JB: Minsken reageare faak op har
Page 53 and 54: 53 In persoanlike Anne Wadman wie i
Page 55 and 56: 55 wier west hie, want dan hie it i

de Moanne

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?