de Moanne

37
de Moanne numer 8 oktober 2004
Tocht se, wist se, fûn se...
elske schotanus
Fiif wike lang, op ferskillende tiden, hellet Jaap Krol de bewenners
fan in deagewoane strjitte yn in deagewoane wenwyk foar eefkes út
de anonimiteit fan harren bestean. It smyt in bondel mei
fiifentritich ferhalen op, elk mei in hûsnûmer as titel. We lêze fan
wederwarichheden sa’t dy har oeral ôfspylje kinne, yn elke wyk, yn
elke strjitte, achter elke foardoar. In man dy’t alle nachten fan bêd
ôf giet, in mem dy’t mei har dochter bellet, in omke dy’t op besite
komt. Krol smyt in blik nei binnen ta, jout de lêzer in ynsjoch. It
giet om momintopnamen dy’t de psychology fan de minsken
bleatlizze. Soms giet it goed mei har, faker is der striid en alle
dagen, elk momint fan de dei, reint it en as it net reint, hat it sà
eaze of miggele dat de grûn sompich is, wiete fuotten fage wurde
en bûtendoar grutte wetterplassen lizze. Nettsjinsteande in beskate
humor drippe amers fol reinwetter troch Krol syn ferhalen,
symboal foar it sizzen ‘ieder huisje heeft zijn kruisje’.
Twa jier ferlyn soe ik foar Kistwurk in krityk skriuwe fan Krol syn
debút, Wettersek. Ynearsten fûn ik it boek lykwols ‘net om troch
te kommen’ en dêrom frege ik Abe de Vries om it putsje fan my
oer te nimmen. Ik lies it boek letteroan dochs, waard entûsjast en
skreau nei oanlieding dêrfan in stik – perfoarst gjin resinsje – oer
dy ûnderfining: ‘Wat in akelich boek. (...) Mar prachtich.’ ∗ Op
rigoereuze wize hie Krol it lange titelferhaal fan achteren nei
foaren skreaun, wat – mei de ferteltoan – Wettersek perfoarst net
tagonklik makke foar in breed publyk. It smiet in kontroverze op
ûnder de resinsinten. De Vries neamde it ferhaal ‘Wettersek’ ‘tige
slagge eksperiminteel proaza’ en hoewol’t it like oft er mei dy
opmerking de negative kwalifikaasjes fan de besprekkers fan de
beide kranten – Jabik Veenbaas en Yvonne Dijkstra – besocht te
wjerlizzen, kaam ek hy ta de konklúzje ‘dat it foarmtechnyske
eksperimint wol hiel pontifikaal op de foargrûn stiet en dêrmei it
sicht op de ynhâld betiden benimt.’ Allinne Piter Boersma ∗∗
werkende de útsûnderlike kwaliteiten fan Krol syn debút yn syn
hiele hear en fear. In twadde kâns foar elk dy’t him bekocht field
hat oan it ‘boek fan de wike’ yn de sutelaksje fan 2003, mar
spitich foar Boersma en my, want de ferhalen yn Nûmers binne
folle konvinsjoneler as Krol syn debút.
kultivearre keuteligens
Deselde wurden net hieltyd werhelje, stopwurdsjes mije, gjin
oerstallichheden: alles wat de learling-sjoernalist, de krekt
oannommen sekretaresse of de studint dy’t syn earste paper skriuwt
fuortendaliks ôfleare moat, is krekt it skaaimerk fan Krol syn styl
fan skriuwen. Lykas by syn earstling liket it gauris oft Krol foar lytse
bern skriuwt. Is it in tekoart? As foarbyld fan in prachtich stealtsje
kultivearre keuteligens, hjir it begjin fan ‘Nûmer ien’:
De tsjustere keamer wie lang en breed. Hy wie al grut,
fûn er. Grutter as de bank, hast grutter as de hege tafel,
grutter as de grize finsterbank. Hy krûpte ûnder it
gerdyn troch en seach troch it rút. It reinde noch in hiel
lyts bytsje. De achtertún wie ek hiel grut. Sa grut as
dizze wie der gjinien, wist er. Syn fyts stie tsjin it hok
oan.
(...) Hy seach omheech, luts oan it lange gerdyn en
liet him eefkes oan de stof hingje. Hee, it liet los. Mar
gau fuort, tocht er – en hy krûpte wer ûnder it gerdyn
troch.
Soe er muzyk opsette? Ja, dat soe er dwaan.
Dy iene plaat, wêr soe dy... Ah, hjir. Ris sjen...
knopke sa... knopke sa... dan draait dit... en dan dy
tinne earm...
Trotwaer