HET TWEEDE GEZICHT - Braak, Menno ter

maar met „onderdrukking van leerstellingen, instellingen
en handelingen, die de eenheid van de natie en
de goede zeden aantasten" ! De formuleering alleen al
van zulk een these wijst op een zoo volslagen cultuurloosheid,
dat men niet verder behoeft te vragen, Welke
Tollens-poezie de heer Mussert als „goed zedelijk"
beschouwt! Wel is het een goede tijd voor de psychoanalytici,
die hun stoutste verwachtingen nog huizenhoog
overtroffen kunnen vinden; het „fatsoen" en.
het „normale" waar de fascisten voor opkomen, hebben
voor Sigmund Freud geen geheimen.
Het merkwaardige van het geval is niet, dat zulke
retour-„bewegingen" bestaan; zij hebben altijd bestaan.
Het merkwaardige is, dat zij thans nauwelijks
meer op verzet stuiten. Men ontmoet zelfs booze gezichten,
als men een grapje maakt over de potsierlijke
huldiging van vier snelle, moedige en energieke luchttaxi-chauffeurs,
die ik evengoed zou willen huldigen —
alleen niet op deze zotte manier, alsof het gansche
vaderland daarmee een heldendaad hadde verricht.
Het publiek heeft er behoefte aan zijn minderwaardigheidsgevoelens
te compenseeren door een wenschdroom
te huldigen in de eerste de beste „helden”, van
Welk kaliber ook: alles goed en wel, maar moet daarom
heel Nederland aan pelikaanziekte lijden en de
dichter Bloem de schoenzolen van den heer Mussert
kussen? Zulke symptomen wijzen op een uitsterven
van het aristocratisch afstandsbesef, dat teeken van,
werkelijk gevoel voor rangorde, waarvan een omgekeerd
democratische beweging als het fascisme nog
nooit schijnt te hebben gehoord. Het groote verschil
228