BODEMBREED INTERREG - Louis Bolk Institute

Samenvatting
Deze literatuurstudie is het resultaat van de eerste fase van het project “Functionele
agrobiodiversiteit in de bodem” in het kader van Bodembreed. In deze studie wordt een overzicht
gegeven van wat we verstaan onder bodemkwaliteit en de rol van bodemleven daarin. Aan de hand
van bedreigingen voor bodemkwaliteit wordt gekeken naar de rol die de landbouwpraktijk speelt in
het tegengaan van deze bedreigingen en wederom de rol van bodemleven daarin. In de tweede fase
wordt een bodembiologische indicatorset geselecteerd om bodemkwaliteit en bodemfuncties te
beoordelen. In de derde fase wordt deze indicatorset in het veld getest aan de hand van de
landbouwkundige maatregel “niet-kerende grondbewerking” op leemgronden.
In Europa is zo’n 16% van de bodems onderhevig aan een of meer vormen van degradatie. De
belangrijkste twee bodembedreigingen binnen de regio van het Interreg Bodembreed project zijn
afname van het bodem organisch stofgehalte en bodemverdichting. Vanuit de praktijk is aangegeven
dat een aantal bodemgerelateerde problemen dienen te worden aangepakt: i) water- en
modderoverlast, ii) uitspoeling van nutriënten naar grond- en oppervlaktewater, iii) suboptimale
benutting van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen en iv) effect van klimaatverandering op
ecosystemen en biodiversiteit. Binnen het project Bodembreed is in deze literatuurstudie gekeken
naar de rol van het bodemleven voor bodemkwaliteit in de landbouw. De focus is daarbij komen te
liggen op functionele agro-biodiversiteit, oftewel de verscheidenheid van organismen die een nuttige
bijdrage leveren aan een duurzame exploitatie van de bodem door de mens.
De bodem is een zeer belangrijke natuurlijke hulpbron en onvoorzichtig omgaan met de bodem
bedreigt het benutten ervan door toekomstige generaties. Vanuit de praktijk wordt aangegeven dat
een goede bodemkwaliteit vooral wordt bepaald door het organisch stofgehalte en de kwaliteit ervan.
Het bodem organisch stofgehalte bepaalt voor een belangrijk deel het watervasthoudend vermogen
en de draagkracht van de bodem. Daarnaast is bodem organische stof voedsel voor het
bodemleven. Het is vooral aan de activiteit van het bodemleven te danken dat bodems nutriënten
leveren en ziektewerend zijn. Daarnaast is het bodemleven voor een belangrijke mate
verantwoordelijk voor de poriënstructuur van de bodem waardoor planten gemakkelijker kunnen
wortelen en water, voedingsstoffen, zuurstof en afvalstoffen getransporteerd kunnen worden in en uit
de bodem. Alle organismen in de grond zijn via het zogenaamde bodemvoedselweb aan elkaar
gerelateerd.
Een teruggang van het bodem organisch stofgehalte remt de activiteit van het bodemleven en
beïnvloedt dus de bodemkwaliteit. Een gebrek aan bodemleven en activiteit van bodemleven kan er
aan bijdragen dat bodems gevoeliger zijn voor verdichting of dat verdichting niet of nauwelijks op te
heffen is. Verdichting kan veroorzaakt worden door het berijden van land met te hoge
bandenspanning of onder te natte omstandigheden, maar ook door de achteruitgang van het
organisch stofgehalte in leemhoudende gronden (interne verslemping).
Via bodembewerking, bemesting en gewaskeuze heeft een boer instrumenten in handen om tegen
beide bedreigingen iets te doen. Niet-kerende grondbewerking kan bijdragen aan een stabielere
Samenvatting 11