BODEMBREED INTERREG - Louis Bolk Institute

1 Inleiding
Aan het Louis Bolk instituut is gevraagd een overzichtelijke beschrijving te maken van relevante
kennis over bodemleven dat een functionele rol kan spelen bij een meer duurzaam beheer van de
bodem. Binnen de Interreg regio zijn een aantal bodemgerelateerde problemen waarvoor een
oplossing wordt gezocht via duurzamer bodembeheer. Deze problemen zijn:
• water- en modderoverlast
• uitspoeling van nutriënten naar grond- en oppervlaktewater
• suboptimale benutting meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen
• effect van klimaatverandering op ecosystemen en biodiversiteit
De focus van deze literatuurstudie ligt bij de zogenaamde functionele agro-biodiversiteit. Functionele
agro-biodiversiteit is de groep van organismen die een nuttige bijdrage kunnen leveren aan de
duurzame exploitatie van de bodem door de mens. Welke bodembeheersmaatregelen hebben
invloed op de functionele agro-biodiversiteit in de bodem? Welke maatregelen kan de landbouwer
nemen om de biodiversiteit van zijn percelen uit te bouwen of te versterken.
Het doel van deze literatuurstudie is een overzicht te geven van de organismen die belangrijke
diensten leveren aan het duurzame productiepotentiëel van de bodem, gestructureerd in functionele
groepen, als ook een overzicht van de omstandigheden waarin deze organismen het best gedijen.
Getracht is om het overzicht praktisch, toegankelijk en inspirerend tot handelen te laten zijn.
1.1 Duurzaam bodembeheer
Beleidskader De bodem heeft een belangrijke invloed op de gezondheid van de mens via
voedselproductie, voedselveiligheid en –gezondheid, het effect op water- en luchtkwaliteit,
klimaatsverandering en biodiversiteit. Omgekeerd beïnvloeden wij de bodem door de manier van
beheer via landgebruik, bodembewerking, bemesting, inzet van gewasbeschermingmiddelen, etc.
Volgens de Europese Commissie is 16% van de bodems in Europa onderhevig aan één of andere
vorm van degradatie (EU, 2006). Er worden zes belangrijke bedreigingen genoemd: (i) bodemerosie,
(ii) afname van het bodem organisch stofgehalte, (iii) bodemverdichting, (iv) verzilting, (v)
grondverschuivingen en (vi) verzuring. Bodemdegradatie vormt daarmee een van de meest
prangende milieuproblemen van dit moment, samen met klimaatverandering, aantasting van de
ozonlaag en de afname van biodiversiteit. Hoewel de bodem in theorie hernieuwbaar is, verlopen
processen die met bodemvorming te maken hebben erg langzaam en gedegradeerde bodems
hebben vaak lange tijd nodig om te herstellen. Onvoorzichtig omgaan met de bodem bedreigt het
benutten ervan door toekomstige generaties. Het behouden, herstellen en verbeteren van de
bodemkwaliteit is dus van zeer groot belang voor de duurzaamheid van ecosystemen in het
algemeen en van agro-ecosystemen in het bijzonder (EC, 2002).
Praktijkkader Duurzaam bodembeheer wordt door agrarische ondernemers gedefinieerd als “de
bodem zo gebruiken en beheren dat die ook op lange termijn van goede kwaliteit blijft voor de teelt”.
Inleiding 17