BODEMBREED INTERREG - Louis Bolk Institute

Potwormen verschillen in voorkeur voor type bodem, vegetatie en bodemlaag. Op basis van hun
voedselvoorkeur of functie in het ecosysteem kunnen potwormen ingedeeld worden in verschillende
trofische of functionele groepen. Zoals ook bij nematoden gebruikelijk is, kunnen potwormen in plaats
van op soortsniveau ook op het niveau van genus worden ingedeeld in ecologische groepen. Dat
heeft als voordeel dat de identificatie van individuen tot op genus niveau relatief eenvoudig is, zelfs
voor niet-specialisten. In grove dennenbossen komen in Nederland voornamelijk drie soorten
potwormen voor: Cognettia sphagnetorum, Marionina clavata en Achaeta eiseni. De soorten
vertonen een duidelijke verticale gelaagdheid, waarbij Cognettia in de strooisellaag voorkomt,
Achaeta in de diepere bodemlagen en Marionina ertussenin (Didden en de Fluiter, 1998). Voor een
indeling van potwormen in BoBI zijn ook drie functionele groepen gebruikt: (1) Fridericia, (2)
Marionina en (3) Enchytraeus (Didden en Römbke, 2001; Van Eekeren, 2010). De meeste Fridericia
soorten zijn beperkt tot matig zure tot neutrale bodems en hebben vers strooisel als voedsel. De
Marionina groep verteert verder afgebroken organisch materiaal en de Enchytraeus groep heeft
ouder organisch materiaal en minerale deeltjes als voedsel. Verder worden de Enchytraeus soorten
ook meestal gekarakteriseerd als organismen met een r-strategie. Organismen met een r-strategie
zijn snelle voortplanters en goede kolonisten die zich snel in een dynamische omgeving kunnen
vestigen. Enchytraeus soorten profiteren van een hoge input aan gemakkelijk toegankelijk organisch
materiaal, door een snelle populatie-opbouw, wat nog verder versneld wordt door de mogelijkheid
om zich door fragmentatie te vermenigvuldigen (Römbke et al., 2007). Lagerlof et al. (1989)
onderzochten het voorkomen van potwormen in 4 verschillende gewassen en concludeerden dat de
verticale verdeling van potwormen in de bodem de bewortelingsprofielen van de verschillende
gewassen reflecteerde.
5.2 Eten en gegeten worden: plek in het voedselweb
Potwormen voeden zich gewoonlijk met licht tot sterk verteerde resten van planten en micro-
organismen (bacteriën en schimmels). Naar schatting bestaat zo’n 80 procent van hun dieet uit
micro-organismen en zo’n 20 procent uit dood organisch materiaal. De schimmelbiomassa is een
belangrijke voedselbron voor potwormen in zure bodems. Naast schimmels kunnen potwormen ook
draadvormige bacteriën (actinomyceten) consumeren (Didden, 1991; Jaffee et al., 1997). Het
begrazen van de schimmels door potwormen kan de groei en respiratie van schimmels stimuleren,
maar onderdrukt de schimmelgroei als de aantallen potwormen te groot worden (Hedlund en
Augustsson, 1995). Van sommige soorten is bekend dat ze zich voeden met voornamelijk onverteerd
strooisel (Jänsch et al., 1995). Verschillende soorten potwormen hebben ook verschillende
hoeveelheden enzymen in hun maag-darmkanaal, waaruit blijkt of ze bijvoorbeeld wel of geen
materiaal van plantaardige oorsprong kunnen verteren (Dash et al., 1981).
Potwormen worden door veel verschillende predatoren gegeten, zoals duizendpoten, nematoden,
mijten en loopkevers. Waarschijnlijk vormen predatore mijten de belangrijkste groep belagers.
Daarnaast kunnen potwormen ook geïnfecteerd raken met virussen, bacteriën, schimmels of
protozoën.
72 Deel 2: Bodemleven