BODEMBREED INTERREG - Louis Bolk Institute

5 Potwormen
Belangrijkste functies van potwormen
Potwormen spelen een sleutelrol in de primaire en secundaire afbraak van organisch
materiaal en zijn sterk regulerend in de processen van C- en N-mineralisatie. Daarnaast
spelen potwormen een belangrijke rol in de bodemstructuurvorming door het vergroten
van de continuïteit van het poriënstelsel en door de vorming van stabiele aggregaten.
5.1 Algemeen
Potwormen (Enchytraeidae) behoren net als de regenwormen tot het phylum van de Annelida en de
klasse van de Oligochaeta. Wereldwijd zijn er ongeveer 900 soorten beschreven. In Nederland
komen ruim 50 soorten voor (Rutgers et al., 2007). Tot de eerste helft van de vorige eeuw werden
deze wormen in de bodembiologie grotendeels genegeerd, maar op dit moment neemt de
taxonomische en ecologische kennis over potwormen snel toe. Potwormen kunnen een lengte
bereiken van 2 tot 40 mm, en behoren vanwege hun slanke diameter tot de mesofauna (0.2-2 mm).
Meestal zijn ze kleurloos en ze bestaan uit een veelvoud aan segmenten, met – net als
regenwormen – een ring- of zadelvormige verdikking met klieren (het clitellum) op ongeveer
eenderde van hun lichaam. Ze zijn hermafrodiet (met mannelijke en vrouwelijke geslachtsorganen)
en planten zich meestal sexueel voort, hoewel ze zich in sommige gevallen ook door
parthenogenese (zelfbevruchting) en door asexuele voortplanting (fragmentatie) kunnen
vermenigvuldigen. Potwormen hebben altijd een vochtige huid, die ze voor hun ademhaling
gebruiken (Jänsch et al., 1995). Hun huid wordt door een secundaire waterfilm bedekt, waarmee ze
in contact zijn met het bodemvocht. Om te kunnen overleven zijn ze aangewezen op minimum
vochtgehaltes in de bodem. Ze zijn tamelijk tolerant wat betreft temperatuur en de meeste soorten
geven de voorkeur aan temperaturen tussen de 5 en 28°C. Een aantal potwormen kunnen ook onder
heel zure omstandigheden overleven en nemen dan de rol van regenwormen over.
Figuur 5-1: Doorzichtige potworm op een bodemkluit midden in beeld, in vergelijking met een
regenworm linksonder in beeld (foto J. Bokhorst).
Potwormen 71