BODEMBREED INTERREG - Louis Bolk Institute

5.3 Ecosysteemfuncties
Nutriëntenbeschikbaarheid Potwormen zijn een sleutelgroep binnen de organismen die zorgen
voor de primaire en secundaire afbraak van organisch materiaal. Ze zijn sterk regulerend in
processen zoals de afbraak van organische stof en C- en N-mineralisatie. Van Eekeren (2010) vond
op grasland dat potwormen een belangrijke indicator waren die de respons van de N opbrengst van
grasland na bemesting met (minerale) stikstof konden verklaren. Mogelijk zijn hoge aantallen
potwormen een goede indicator voor een gebalanceerde afbraak van organisch materiaal in de
bodem, waardoor er ook een betere benutting van (minerale) stikstof als reactie op bemesting
ontstaat. Lagerlof et al. (1989) maakten een schatting van het aandeel van potwormen op de
respiratie in landbouwbodems onder 4 verschillende gewassen en schatten deze op 1.2-2.6 g
C/m 2 /jr, en op 0.5-1.6% van de totale bodemrespiratie. De consumptie van C (16-34 g ds/m 2 /jr) komt
overeen met 3-12% van de organische stof input in de bodem.
Ziektewerendheid Hoewel bekend is dat potwormen naast de microflora op dood organisch
materiaal, ook schimmels en draadvormige bacteriën (actinomyceten) consumeren, is er weinig
bekend over het effect van potwormen op pathogene bodemschimmels of schimmels die
antagonistisch werken tegen plant-pathogene schimmels of nematoden. In een experiment van
Jaffee et al. (1997) consumeerde de soort Enchytraeus crypticus de nematofage schimmel Hirsutella
rhossiliensis en de nematoden-vangende schimmels Monacrosporium gephyropagum, Arthrobotrys
thaumasia en A. haptotyla in de vorm van gepelletteerde schimmelhyphen. De potwormen aantallen
in de bodem namen snel toe na het toevoegen van schimmelkorrels aan de bodem, waaruit
geconcludeerd kan worden dat de potwormen de schimmelkorrels niet alleen opnemen maar ook
verteren. Jaffee et al. (1997) concludeerden voorzichtig dat de potwormen waarschijnlijk interfereren
met het ziekte-onderdrukkende effect van deze nematoden-etende schimmels op Meloidogyne
javanica. Omdat de schimmelkorrels echter ook geblenderde schimmeldraden bevatten, kan het zijn
dat de potwormen zich met beschadigde in plaats van intacte hyphen gevoed hebben.
Bodemstructuurvorming en erosiebestrijding Didden (1990) concludeert dat potwormen een
significante bijdrage kunnen leveren aan de ontwikkeling van de bodemstructuur in
landbouwsystemen. De invloed van actief graven van gangen is waarschijnlijk van minder belang,
omdat potwormen relatief kleine hoeveelheden grond transporteren. Ze zorgen echter wel voor een
grotere continuïteit van de poriën, een groter volume van de poriën, door hun lichaamsomvang, en
een grotere hoeveelheid aggregaten door hun uitwerpselen. Hierdoor verbetert de
doorwortelbaarheid van de bodem, de beluchting en vermindert de slempgevoeligheid. Door de
activiteit van potwormen ontstaat er in de bovengrond een fijne kruimelstructuur. De effecten zijn
sterker als de potwormen geconcentreerd in de bovenste bodemlaag zitten. Verschillende
onderzoeken naar de relatie tussen grondbewerking en potwormen laten zien dat potwormen juist
meer in de bovenste laag van de bodem zitten in het geval van minimale of niet-kerende
grondbewerking. De (verticale) verdeling van potwormen in het bodemprofiel wordt sterk beïnvloed
door het vochtgehalte. Bij dalende vochtgehalten kunnen potwormen snel migreren naar diepere
bodemlagen. Didden (1991) vergeleek de verdeling van de populatie potwormen in minimale en
gangbare grondbewerking. Na gangbare grondbewerking was er een gelijkmatigere verdeling van
Potwormen 73