BODEMBREED INTERREG - Louis Bolk Institute

3 Protozoën
Belangrijkste functies van protozoën
Het beschikbaar maken van nutriënten voor de plant door het ‘grazen’ op micro-
organismen.
3.1 Algemeen
Uiterlijk en afmetingen Protozoën zijn eencellige micro-organismen die een celkern bevatten
(eukaryoten). Protozoën zijn een stuk groter dan bacteriën: de meeste soorten zijn circa 10-50 µm
groot, maar sommige ciliaten kunnen wel 2 mm groot worden. De protozoën vormen zowel
taxonomisch als ecologisch een enorm diverse groep. In de bodem worden vier functionele groepen
onderscheiden: de heterotrofe flagellaten (zweephaardiertjes), naakte amoeben, geschaalde
amoeben en ciliaten (trilhaardiertjes). In landbouwbodems komen vooral heterotrofe flagellaten en
naakte amoeben voor. Hoe groter het soort protozoën, hoe minder er van in de bodem voorkomen
(Finlay et al., 2000).
Activiteit van protozoën De activiteit van protozoën is sterk afhankelijk van de aanwezigheid van
vocht in de bodem, omdat ze een onbeschermd stukje celmembraan nodig hebben voor hun
voedselopname. Hun actieradius in de bodem beperkt zich dan ook tot waterfilms en watergevulde
poriën. Kleine poriën kunnen bacteriën tegen grazen door protozoën beschermen. De meeste
protozoën in de bodem verkrijgen hun voedsel ofwel door er actief naartoe te bewegen, of door een
stroming te veroorzaken waardoor voedseldeeltjes gevangen kunnen worden (Rønn et al., 2002).
Uitdroging remt de voedselopname door protozoën en zorgt ervoor dat protozoën inactieve cysten
vormen, die een aantal jaren kunnen overleven. De celwand van de cysten van protozoën bestaat uit
verschillende lagen, die eiwitten, polysaccharides en chitine bevatten (Calvo et al., 2003). In een
droge bodem kunnen alle protozoën overgaan in een inactieve ingekapselde vorm (Bryant et al.,
1982). Wanneer de bodem weer vochtig wordt, kunnen ze snel actief worden, maar zelfs onder
optimale omstandigheden kan nog een groot gedeelte van de populatie in ingekapselde vorm
aanwezig zijn. Er is nog weinig bekend over de factoren die ervoor zorgen dat protozoën inkapselen
en weer actief worden (Ekelund et al., 2002).
Flagellaten (zweephaardiertjes) Flagellaten zijn protozoën met één of meer zweepachtige
organellen, de flagellen. Flagellaten zijn belangrijke bacterie-grazers in de bodem. Flagellaten
concurreren onder andere met bacterie-etende nematoden om voedsel en kunnen wederzijds
elkaars populatiegrootte beïnvloeden. Veel van de gewone heterotrofe flagellaten voeden zich met
bacteriën die op de oppervlakte van bodemdeeltjes gehecht zitten. Sommige kleine flagellaten
voeden zich met bacteriën die zich in het vrije bodemvocht bevinden door ze direct te vangen.
Wanneer er grote aantallen flagellaten in de bodem aanwezig zijn, kunnen ze zich aan de veel
grotere nematoden vasthechten, en deze daardoor doden. Bij lage aantallen flagellaten worden deze
Protozoën 63