Download PDF - Theater Instituut Nederland

Het E-woord
De inspiratie die choreografen uit de buitenwereld halen is minder grijpbaar. Podiumkunstenaars
kunnen zich per definitie niet verschansen in het isolement van
een atelier. Ze moeten hoe dan ook samenwerken met anderen om hun werk vorm
te geven. Hun werk bestaat bovendien bij de gratie van contact met het publiek.
Podiumkunsten en hun makers zijn dan ook gevoelig voor context. ‘Zonder engagement
heb je uiteindelijk geen publiek’ (Hellström), ‘dans gaat over communicatie
dus is engagement belangrijk’ (Brandsen) en ‘navelstaren is niet goed voor het
product’ (De Châtel) Vraag choreografen naar de relatie tussen hun werk en de
samenleving, en het antwoord luidt bijna altijd: ‘Vanzelfsprekend zijn maatschappelijke
ontwikkelingen van invloed op mijn werk.’ Met daarachter bijna even vaak
de toelichting: ‘Indirect.’
Het expliciete engagement waarmee theatermakers sinds enkele jaren weer naar
buiten treden, is in de Nederlandse dans veel minder voelbaar. Er wordt wel
gezocht naar een balans tussen een impliciete en een letterlijke reactie op de actualiteit,
maar de wijzer slaat meestal naar de eerste kant uit. De huiver is groot
om in politieke kunst te belanden. Danskunstenaars richten zich liever op hoe zij
persoonlijk de maatschappij ervaren (‘het persoonlijke is politiek’) dan dat ze een
uitgesproken standpunt innemen. Anderen vinden dans als medium überhaupt
niet geschikt voor directe maatschappelijke reflectie.’ Dans hoeft niet het leed
van de wereld vorm te geven. Dans kán ook niet op die manier communiceren.’
(Vlemmix) De gedachte daarachter is dat dans zich volgens deze choreografen
niet moet willen meten met talige media en talking heads, en niet in de valkuil van
de directe verbalisering van actualiteit moet stappen. Die actualiteit is ook, op een
andere manier, door het lichaam te verwoorden - feitelijk een groter palet om mee
te werken dan alleen het hoofd. ‘Te vaak zie je een voorstelling waarin de taal het
engagement is en de dans bijna de versiering.’ (Gale) ‘De danskunst moet belichamen,
niet bewoorden.’ (Spreksel)
Voor sommige choreografen zijn het de thema’s van deze tijd zelf die hen weerhouden:
‘Met enige tegenzin realiseer je je dat je in een totaal andere maatschappij
staat, waarin je weer moet nadenken over religies en mensen die elkaar in de
haren vliegen. Daar wil je je eigenlijk niet mee bezig houden, dat was een achterhaalde
discussie’, moest Harijono Roebana van het hart bij een bijeenkomst van
Dansplan 20/20. Maatschappelijke betrokkenheid brengt hoe dan ook complexe
theatrale vragen met zich mee. Hoe maak je bijvoorbeeld op een genuanceerde
wijze een dansvoorstelling die ingaat op de machtsverhoudingen in de wereld?
Engagement is meer dan een vlag verbranden op het toneel.
GRENZE[N]LOZE INSPIRATIE
37