Teksten Westergasfabriek boek - Evert Verhagen

diensten, zoals de Milieudienst, die nauw bij de Westergasfabriek betrokken
was, moesten wennen aan de nieuwe verhoudingen, en ook het
stadsdeel had zijn weg nog niet helemaal gevonden. Er was bovendien
geen enkele ervaring met gecompliceerde projecten als de Westergasfabriek.
Met het stadsdeel betrad ook Evert Verhagen het toneel, de man
die binnen korte tijd de belangrijkste initiator en het gezicht van de
Westergasfabriek zou worden. Verhagen, die in Amsterdam-Zuidoost had
bewezen over grote organisatorische capaciteiten te beschikken, was
door het nieuwe stadsdeel aanvankelijk aangetrokken als ‘sectorhoofd
stadsdeelwerken’. Hoewel hij zich van het begin af aan intensief met de
Westergasfabriek bemoeide, was het in eerste instantie slechts één onderdeel
van zijn takenpakket. Voor het feitelijke management werd een
projectmanager aangenomen. Maar toen die niet op het spoor bleek te
zitten van het open, niet-lineaire planproces dat Verhagen voor ogen
stond – waarover meer in het laatste hoofdstuk – besloot Verhagen zelf
de rol van projectmanager op zich te nemen en zich fulltime met de Westergasfabriek
te gaan bezighouden.
Intussen traden de bewonersorganisaties het nieuwe stadsdeel met wantrouwen
tegemoet. Zij zagen de decentralisatie, waarbij de stadsdeelraden
naar voren werden geschoven als de officiële vertegenwoordiging van
de bewoners, als een poging van de politiek om greep te krijgen op de
democratie op wijkniveau. De meer activistisch ingestelde buurtorganisaties
vreesden dat de stadsdeelraden hun legitimiteit als woordvoerders
van de bewoners zouden proberen te ondermijnen.
Tussen het juist opgerichte stadsdeel en de buurtorganisaties
doemde ook al snel een eerste obstakel op. Als aanloop tot de definitieve
keuze van een parkarchitect had het stadsdeelbestuur besloten een
aantal ontwerpbureaus te vragen een schetsontwerp te maken. Achteraf
gezien was het een onhandige manoeuvre, waarmee het stadsdeel de in het
Westerparkoverleg verenigde organisaties bruuskeerde; kort daarvoor
hadden die immers zelf, op eigen kracht, een structuurschets laten maken.
De kwestie werd opgelost door een extern adviseur aan te trekken
die de keuze van de parkarchitect zou voorbereiden met een programma
van eisen. Het ontwerpbureau van de buurtorganisaties zou bij die keuze
niet over het hoofd worden gezien.
Als adviseur werd begin 1991 Hans Warnau aangezocht. Warnau, die
in 1995 overleed, was een van de meest gerespecteerde landschapsarchitecten
van Nederland. Hij maakte een programma van eisen dat een paar
jaar in de kast zou blijven liggen omdat er geen knopen konden worden
doorgehakt over de bodemsanering. Daarover waren het stadsdeel en het
ministerie van VROM in 1992 in een patstelling beland. De isolatie-plus
variant, waartoe de gemeente had besloten, bracht volgens VROM met zich
mee dat de grond die op het terrein zelf werd verplaatst, eerst gereinigd
moest worden. Dat zou pakweg een verdubbeling van de kosten met
zich hebben meegebracht.
Wie Warnaus programma echter vergelijkt met het ontwerp van Kathryn
Gustafson zoals dat uiteindelijk is aangelegd, zal onder de indruk
raken van zijn visionaire blik. Zowel de plaats van het open manifestatieterrein
als het talud daarachter waren al door hem voorzien.