Teksten Westergasfabriek boek - Evert Verhagen

definitieve moest worden gemaakt. Toch heeft de inherente spanning tussen
‘tijdelijk’ en ‘definitief’ de Westergasfabriek geen kwaad gedaan.
De jaren tussen 1995 en 1999, toen alles en iedereen zo’n beetje zijn
plek had gevonden, worden achteraf zelfs als de meest succesvolle van
de Tijdelijke Invulling gezien, ook al hadden de speelsheid en de dynamiek
van de tijdelijkheid zelf hun betoverende werking toen al enigszins
verloren.
Terug naar september 1995. Onverwacht kwam die maand het bericht dat de
komst van de IJsbreker-coalitie naar de Westergasfabriek niet doorging.
De boodschap dat het Amsterdamse gemeentebestuur de IJsbreker een alternatieve
locatie had aangeboden aan het IJ, op de Oostelijke Handelskade,
kwam voor het stadsdeel als een volslagen verrassing. In één keer
werd de belangrijkste pijler onder de toekomstplannen voor het complex
weggeslagen. De woede van stadsdeelbestuurder Ruud Grondel was begrijpelijk,
maar ook een beetje gespeeld, omdat ze kon helpen de gemeente
duidelijk te maken dat ze nu een schuld tegenover het stadsdeel had
openstaan. Bovendien was niet iedereen, diep in het hart, zo ongelukkig
met het afblazen van het IJsbreker-plan. Sommigen verweten de IJsbreker
dat het bij de planontwikkeling weinig oog had gehad voor de bijzondere
kwaliteiten van de monumentale gebouwen. Het stadsdeel had de handen
weer vrij om invulling te geven aan de toekomst van de Westergasfabriek.
De situatie verschilde ook sterk van die van vier jaar eerder,
toen het pas opgerichte stadsdeel de ideeënoproep liet uitgaan. Bijna
drie jaren Tijdelijke Invulling hadden laten zien dat het complex ook
zonder grootgebruiker levensvatbaar kon worden geëxploiteerd. Er was
dus geen nieuwe ideeënoproep voor nodig om te achterhalen welke bestemming
de plaats van de IJsbreker-coalitie zou kunnen innemen; die bestemming
had zich namelijk al vanaf 1993 bewezen.
Voortvarend gingen het inmiddels opgerichte projectbureau Westergasfabriek
en het stadsdeelbestuur aan de slag om nieuwe lijnen uit te
zetten. De gemeente, waar zoals gezegd nog een rekening openstond, werd
flink onder druk gezet om het stadsdeel bij te staan. Naast financiële
steun wilde het stadsdeel een projectwethouder bij de centrale stad,
die integraal voor de Westergasfabriek verantwoordelijk zou zijn. Het
gemeentebestuur stemde hiermee in en wees Edgar Peer, wethouder van
economische zaken, aan als projectwethouder.
Peer toonde zich een slagvaardig bestuurder waarmee goed zaken
viel te doen. Maar hij was niet bereid het stadsdeel in alles zijn zin
te geven. Zo kreeg hij gedaan dat op het terrein van de Westergasfabriek
3500 vierkante meter nieuwbouw zou komen, als bijdrage aan de
werkgelegenheid in de stad. Portefeuillehouder Grondel karakteriseerde
de eis van Peer als ‘een bitter smakend dictaat’, maar legde zich erbij
neer omdat het de toekomstvisie over de Westergasfabriek niet wezenlijk
aantastte. Dat gold ook voor een andere voorwaarde die Peer aan de
steun van de centrale stad verbond: het stadsdeel moest het opknappen
en exploiteren van de gebouwen niet in eigen hand houden, maar overdragen
aan een ‘marktpartij’, ofwel een projectontwikkelaar.
Hierna verliep de planontwikkeling voorspoedig en binnen een paar
maanden bleek dat het afhaken van de IJsbreker als een katalysator had
gewerkt. Daar kwam bij dat in die periode ook de impasse rond de bodemsanering
werd doorbroken, met een uitkomst die voor het stadsdeel nog