Teksten Westergasfabriek boek - Evert Verhagen

heer van de erfenis na haar beëindiging, waardoor waardevolle inzichten
en ervaringen verloren dreigen te gaan.
Een inspiratiebron die sterk van de IBA Emscher Park verschilt, is
de herstructurering van het oude haven- en industriegebied van de
Spaanse stad Bilbao. Sinds de operatie in 1992 onder de naam Bilbao
Ría 2000 van start ging, is meer dan een miljard euro geïnvesteerd.
Net als bij de IBA is de schaal dus nauwelijks vergelijkbaar met die
van de Westergasfabriek, maar in strategisch opzicht zijn er wel degelijk
overeenkomsten.
Tot voor kort was Bilbao een stad waar de rivieroevers werden
gedomineerd door de haven en de daarmee verbonden zware industrieën.
Lang hebben deze activiteiten voorspoed gebracht, maar aan het eind
van de jaren tachtig was daar weinig meer van over. De industrie was
goeddeels ineengestort en de werkloosheid liep op tot dertig procent.
Door de schijnbaar uitzichtloze toestand belandde ook de moraal
van de stad op een dieptepunt. Op zo’n moment moeten mensen op
het toneel verschijnen die duidelijk kunnen maken dat Bilbao nog
slechts de vlucht naar voren rest en dat de stad zichzelf als een
baron van Münchhausen uit het moeras moet trekken. Naast de wethouder,
die kan worden aangemerkt als de inspirator, was dat Pablo
Otaola, die tot voor kort de drijvende kracht was achter Bilbao Ría
2000. Vooral aan hen is het te danken dat Bilbao Ría 2000 een ongekend
ambitieuze onderneming is geworden om van een achterop geraakte
industriestad weer een stad te maken die aantrekkelijk is voor
dienstverlenende bedrijven en cultuur. De ruimte die daarvoor nodig
was, was beschikbaar in het in onbruik geraakte haven- en industriegebied.
Net als de IBA Emscher Park heeft Bilbao Ría 2000 zich een
reeks doelen gesteld. Een van de speerpunten is een grote investering
in de infrastructuur. Met nieuwe wegen en bruggen werd de relatie
tussen de stad en de rivier hersteld. Er kwam een schitterende
nieuwe metro, waarvan de stations Fosterito’s heten omdat ze zijn
ontworpen door Norman Foster. Maar het zijn de culturele initiatieven
die Bilbao pas echt in het centrum van de belangstelling hebben
geplaatst, met een nieuw centrum voor podiumkunsten en – als het onbetwiste
icoon van het nieuwe Bilbao – het Guggenheim Museum van architect
Frank Gehry.
Niet alleen de zichtbare resultaten van Bilbao Ría 2000 (in het
bijzonder op cultureel gebied) inspireren vergelijkbare projecten
elders. Meer nog dan bij de IBA Emscher Park raakt men onder de indruk
van de manier waarop het proces is georganiseerd. Opmerkelijk
is dat de bevoegdheden van de projectleiding beperkt waren – overigens
net als bij de IBA en de Westergasfabriek. Op regelmatig belegde
bijeenkomsten moest Otaola verantwoording afleggen aan de vertegenwoordigers
van soms wel tientallen participanten, meest financierende
overheden en publiek-private organisaties. Bilbao, het Emscher
Park en de Westergasfabriek tonen aan dat het management van dergelijke
ondernemingen het eerder moet hebben van communicatieve vaardigheden
en overtuigingskracht, dan van bestuurlijke macht.
Nergens beter dan in Bilbao is aangetoond dat voor het succesvol
transformeren van oude industriegebieden om te beginnen een wervende
visie nodig is, en dat die visie vervolgens op een indringende
en verleidelijke manier moet worden uitgedragen. Woorden alleen zijn
daarvoor niet genoeg: fragmenten van de nieuwe toekomst moeten zo
snel mogelijk zichtbaar worden gemaakt. Dat kan verschillende vormen